Slag om de Schelde (dag 4)

kaart toen met namen

De militaire landingen die in de vroege ochtend van 1 november 1944 op Walcheren plaatsvonden, dit jaar 75 jaar geleden, waren onderdeel van de Operation Infatuate (Operatie Infiltratie), die tot doel hadden de militair zeer belangrijke Westerschelde in handen te krijgen, zodat de grote haven van het reeds bevrijde Antwerpen toegankelijk werd voor de geallieerden.

uncle beach 02 landing
Links: Vertrek van geallieerde troepen vanuit de haven van Breskens, met op de achtergrond Vlissingen (screenshot) / Rechts: Landing op het Slijkstrand in Vlissingen (© NIOD)

Daartoe diende dus het zuidelijke deel van Zeeland (Zeeuws-Vlaanderen, Walcheren en Zuid-Beveland) bevrijd te worden, wat uiteindelijk ook lukte. Daarmee waren beide oevers van de Westerschelde in geallieerde handen.

uncle beach 03 strand
Links: Operation Infatuate in volle gang: landing in Vlissingen  (screenshot) / Rechts: Idem, op de achtergrond de Oranjemolen (© Zeeuws Maritiem MuZEEum)
uncle beach 04 strand
Links: Landingen op het Slikstrand bij de Oranjemolen / Rechts: Zicht vanaf Uncle Beach naar het oosten: Brits mortiervuur richting het Groot Arsenaal (rechts ervan), verder naar rechts het begin van de bebouwing van woonwijk Het Eiland (publiek domein)

Een deel van de gesneuvelde militairen viel op Uncle Beach, een ander deel bij gevechten bij de Oranjemolen en tijdens de drie dagen durende guerilla-oorlog in de Vlissingse binnenstad en op de zee-boulevards.

Na de bevrijding op 3 november was Vlissingen, werd onmiddellijk begonnen de zo belangrijke vaarweg van mijnen te ontdoen. Op 28 november liep het eerste konvooi de haven van Antwerpen binnen.

uncle beach 06 soldaat
Links: Verder de stad in: een soldaat nadert over de Nieuwendijk het Keizersbolwerk met het standbeeld van admiraal Michiel de Ruyter (screenshot) / Rechts: Noodbegraafplaats achter de zeedijk bij het Slikstrand/Slikhaventje, voor het grootste deel zijn deze gesneuvelde militairen later herbegraven in Bergen op Zoom, op het British Commonwealth War Grave Cemetery en de ernaast gelegen Canadian War Cemetery (© oorlogsjarenvlissingen.nl)

Op 30 augustus dit jaar werd bij Uncle Beach het Namenmonument onthuld. Het is een ontwerp van de Vlissingse kunstenaar Hans Bommeljé (1958). De Stichting Oorlogsjaren in Vlissingen bracht het benodigde geld bijeen via donaties en sympathisanten.

Dag 4

Op dag 4 van de Slag om de Schelde wordt de Sloedam definitief zeker gesteld. De Schotse Highland Light Infantry komt via het Walcherse Nieuwland vanuit het westen bij de Sloedam en maakt daar contact met hun landgenoten van de Glasgow Highlanders, die zich al eerder vanuit het het oosten (Zuid-Beveland) bij deze cruciale verbindingsdam hadden ingegraven.

Belgische en Noorse militairen die zich hebben aangesloten bij de Britse 41 Royal Marine Commando schakelen enkele kustbatterijen bij Domburg en Oostkapelle en bevrijden Domburg. Die strijd is zwaar bevochten, waarbij ook tanks worden ingezet, die o.a. de watertoren onder vuur nemen, die als Duitse observatiepost dient.
Vanaf zee wordt Domburg onder vuur genomen door het Britse slagschip HMS Warspite, waarbij verschillende burgerslachtoffers vallen.
Na de strijd blijkt een kwart van alle huizen verwoest en de helft licht tot zwaar beschadigd.

HMS Warspite
HMS Warspite (1912-1947), foto van Lieutenant D.C. Oulds uit 1942 (publiek domein)

Op deze dag volgt ook de bevrijding van Oost-Souburg en Ritthem.

vlissingen 07
Links: Domburg, de watertoren na de beschietingen (publiek domein) / Rechts: Geallieerde militairen varen de de Eendracht bij Tholen over, de brug is opgeblazen door de Duitsers (screenshot)

Het eiland Tholen was op 30 oktober al bevrijd door de Canadezen en vandaag volgt de bevrijding van Sint Philipsland, ten noorden van Tholen.

Vrijwel heel Zeeland is hiermee bevrijd. Alleen hoofdstad Middelburg is nog bezet, maar op 6 november geeft het Duitse opperbevel, in de persoon van generaal Daser, zich hier over.

Het enige deel van Zeeland wat dan nog bezet is, is Schouwen-Duiveland. Dit eiland moet nog tot mei 1945 wachten tot ook daar de oorlog voorbij is.

De vlag

Vlag Slag om de Schelde

De vlag is een herdenkingsvlag die speciaal voor de herdenking van de Slag om de Schelde is ontworpen.

IMG_0737
De gebruikte onderdelen van de vlag: het Landingsmonument en de Oranjemolen (foto: Etcetera.plus)

In aanloop naar het herdenkingsjaar werd vorig jaar oktober door de Gemeente Vlissingen de Regiegroep 75 jaar Slag om de Schelde gevormd.
De zeven mensen in deze regiegroep hadden verschillende achtergronden: uit de gemeente, stichtingen en gewone burgers. De groep had als taak de subsidieaanvragen voor het herdenkingsjaar te beoordelen en te verdelen. Tevens stelde men zichzelf tot doel een logo te ontwerpen, voor gadgets en voor een vlag.

uncle beach 01
Enkele dagen vóór de Roll of honour: De Muur van Altena met de tekst Uncle Beach – We will remember / Zicht vanaf Uncle Beach de dijk op, met nog net zichtbaar de achterkant van het Landingsmonument (foto’s: Etcetera.plus)

Onderling was men het er al snel over eens dat het standbeeld van een aan land komende commando bij Uncle Beach in het logo moest, net als het silhouet van de ernaast gelegen Oranjemolen. Natuurlijk mochten de vlaggen van de geallieerden die 75 jaar geleden landden, niet ontbreken. Als contrast werd blauw voor de achtergrond gekozen, symbolisch als kleur van de zee.

Het ontwerp werd op het stadhuis voorgewerkt. Na goedkeuring van het concept werd dit doorgestuurd naar ontwerper Harrie Verkaik (van het gelijknamige reclamebureau) in Middelburg, die de elementen hun definitieve plekken in het logo gaf, waarna het in januari dit jaar werd vrijgegeven. Eenieder is vrij het logo te gebruiken. De herdenkingsvlag met het logo werd op 17 april voor het eerst bij het stadhuis gehesen. De vlag was vanaf het begin een succes en is in de hele gemeente op veel plekken te zien, ook aan particuliere vlaggenmasten.

Voor de goede orde de beschrijving: de vlag is blauw, met in het midden een grijs schild met donkergrijze rand. Midden op het grijze schild het zwarte silhouet van het bronzen standbeeld van een aan land stormende commando, officieel het Landingsmonument geheten. Het is een werk van beeldhouwer/schilder Titus Leeser en werd op 31 mei 1952 door de minister van Oorlog en Marine, ir. Kees Staf, onthuld.

uncle beach 07 monument
Links: Titus Leeser (1903-1996), schilder en beeldhouwer, die het bronzen beeld vervaardigde in zijn atelier in Ommen (© zwolleinbeeld.nl) / Rechts: Onthulling van het Landingsmonument aan de Commandoweg (aan de binnenzijde van de zeedijk) op 31 mei 1952 (© Fotoarchief Elsevier, fotograaf onbekend)

Het beeld stond tot 2014 aan de landzijde van de zeedijk bij Uncle Beach, maar werd in juni dat jaar op zijn nieuwe plek aan de andere kant gezet, aan de zeezijde dus.

Aan de rechterkant van de commando is het (halve) silhouet in wit te zien van de Oranjemolen. Deze stellingmolen staat naast het herdenkingsstrand op de zeedijk. Het is een korenmolen, het bouwjaar is niet precies bekend, maar gaat in ieder geval terug tot 1699. De molen is de enige in Nederland die direct aan zee staat.

Aan de linkerkant van de commando de tekst 75 jaar, waarbij de 75 groter is weergegeven.

Aan de onderkant, onder de voeten van de commando en iets buiten het schild uitstekend, staan de vier vlaggen van de geallieerde troepen die op 1 november 1944 bij Uncle Beach aan land kwamen. Van links naar rechts zijn dat de vlaggen van Canada (The Maple Leaf), Frankrijk (Le Tricolore), het Verenigd Koninkrijk (The Union Flag of Union Jack) en Nederland.