Tagarchief: La estrella solitaria

Chili – Inauguración del Presidente Gabriel Boric / Inauguratie van President Gabriel Boric

Vandaag wordt de jongste Chileense president ooit geïnstalleerd: de 36-jarige Gabriel Boric. Op 19 december vorig jaar won hij de presidentsverkiezingen, waarmee hij dus president-elect werd.

Gabriel Borec, vanaf vandaag de nieuwe president van Chili – Officieel portret met vlag en sjerp (publiek domein)

Boric werd geboren op 11 februari 1986 in Punta Arenas, de regiohoofdstad van de zuidelijke provincie Magallanes. Zijn achternaam doet al vermoeden dat zijn familie oorspronkelijk van elders kwam en dat is dan ook zo.
Gabriel Boric’s overgrootvader, Ive Borić Barešić, werd geboren op het eiland Ugljan , voor de Kroatische kust. Samen met zijn broer Šime arriveerde hij in 1885 in Magallanes, waar ze hun geluk beproefden tijdens de Vuurlandse goudkoorts. Ze verspaansten hun voornamen naar Juan en Simón.

Ive (Juan) Borić Barešić, zijn vrouw Božica (Natalia) Crnošija met negen van hun elf kinderen (© La Prensa Austral)

Juan keerde kortstondig terug naar Kroatië om te trouwen en keerde terug naar Chili met zijn kersverse bruid. Het echtpaar kreeg in totaal elf kinderen en de uitgebreide familie is inmiddels helemaal verweven met de zuidelijke regio Magallanes.

Gabriel Boric ging naar de tweetalige British School in Punta Arenas en verhuisde daarna naar Chili’s hoofdstad Santiago om rechten te studeren. Hoewel hij zijn studie afrondde, zakte hij voor zijn examen in 2011 en ging niet op voor een herkansing.
Hij deed gedurende zijn studie veel ervaring op in de (rechten)studenten-vakbond.

Ook sloot hij zich aan bij de politieke beweging Izquierda Autónoma (Autonoom Links). Van 2011 tot en met 2012 was hij voorzitter van de Studentenvereniging van de Universiteit van Chili en werd een van de leidende figuren tijdens de studentenprotesten (voor een beter onderwijssysteem) in de jaren 2011-2013.

Links: Kaart van Chili (© freeworldmaps.net) / Rechtsboven: Officieel portret voor de Kamer van Afgevaardigden in 2013 (© Biblioteca del Congreso Nacional de Chile) / Rechtsonder: Officieel portret voor de Kamer van Afgevaardigden in 2017 (© Biblioteca del Congreso Nacional de Chile)

Hierna lonkte de landelijke politiek: hij werd tot twee keer toe gekozen in de Kamer van Afgevaardigden (de Chileense Tweede Kamer) als afgevaardigde voor de regio Magallanes y la Antártica Chilena, in 2013 als onafhankelijk kandidaat en in 2017 als kandidaat van Frente Amplio (Breed Front), een coalitie van linkse partijen, waarvan hij een van de oprichters was.
Van een van die coalitie-partijen, Convergencia Social (Sociale Convergentie), is hij de politiek leider.

De logo’s van Frente Amplio en Apruebo Dignidad

Een nog linksere coalitie, waarin naast Frente Amplio ook de Chileense Communistische Partij is vertegenwoordigd) is Apruebo Dignidad (Ik keur waardigheid goed).
Het is deze grote linkse coalitie die hem in 2021 naar voren schoof als presidentskandidaat.

“Alles over Gabriel Boric”, de voorzijde van een PowerPoint-presentatie met informatie over de president die vandaag wordt geïnstalleerd (© Twinkl)

Hij nam het o.a. op tegen de ultrarechtse José Antonio Kast, oprichter van de Partido Republicano (Republikeinse Partij). Kast leek de gedoodverfde winnaar toen hij op 21 november, bij de eerste ronde, won van Boric, die tweede werd (27,91% tegen 25,82%). De overige vijf partijen die meestreden in die eerste ronde vielen hierna af.

Wat echter vriend noch vijand verwacht had gebeurde in de tweede ronde op 19 december, een tweestrijd tussen Kast en Boric.
Boric versloeg Kast overtuigend met 55,87% van de stemmen, tegen 44,13% voor Kast.

De dag na zijn overwinning wordt Gabriel Boric op het presidentieel paleis Palacio de La Moneda otvangen door President Sebastián Piñera, ook zichtbaar is Chili’s presidentiêle standaard (© Marcelo Segura)

Afgelopen januari maakte Boric zijn lijst met ministerposten bekend. Van de 24 ministers zijn er 14 vrouw, waarmee het het eerste kabinet in heel Noord-, Midden- en Zuid-Amerika is, waar meer dan de helft vrouw is. Nog een opvallende keuze is Marco Antonio Ávila als minister voor Onderwiis, waarmee Chili zijn eerste openlijk homoseksuele minister heeft.

Marco Antonio Ávila (1977), de nieuwe minister van Onderwijs van Chili (fotograaf onbekend)

Maya Fernández Allende, kleindochter van de voormalige Chileense president Salvador Allende, wordt minister van Defensie.

Maya Fernández Allende (1971), de nieuwe minister van Defensie van Chili (fotograaf onbekend)

Gabriel Boric’s partner is Irina Karamanos (1989), een antropologe en politiek wetenschapper van Griekse afkomst. Ze is tevens leider van de feministische afdeling van coalitiepartij Convergencia Social.
Vanaf vandaag is ze tevens Primera Dama (First Lady) van Chili, hoewel ze zo niet genoemd wenst te worden.

Gabriel Boric en Irina Karamanos (fotograaf onbekend)

De inauguratie van president Boric zal in de Erezaal van het Nationaal Congres in Valparaíso plaatsvinden, de tweede stad van het land. Er zijn 500 gasten uitgenodigd, waaronder 12 staatshoofden. De beëdiging is om 12.00 uur plaatselijke tijd (16.00 uur Nederlandse tijd).

Maar Boric’s dag begint echter al om 8.30 uur. Het is traditie dat een aankomend president de nacht voor zijn installatie doorbrengt op het presidentieel buitenverblijf Palacio de Cerro Castillo in Viña del Mar, net en noorden van Valparaíso.

Het officiële buitenverblijf van de president van Chili, het Palacio de Cerro Castillo uit 1929 in Spaans koloniale stijl in Viña del Mar, een nationaal monument, hier tijdens een eerder fotomoment(© Gobierno de Chile / publiek domein)

In het paleis ontbijt hij met de plaatselijke autoriteiten van Viña del Mar.
Om 10.30 uur worden officiële foto’s gemaakt van de aankomend president met zijn kabinet op de binnenplaats van het paleis.

Screenshots van de installatie van President Boric

Gabriel Boric wordt ontvangen in de plenaire zaal
…drukt de hand van aftredend President Piñera..
..en zet z’n bril op
De volksvertegenwoordigers applaudiseren
Boric ondertekent de acte van de overdracht
President Piñeta heeft de zogenaamde ‘Piocha de O’Higgins’ van zijn sjerp gehaald en toont hem aan de zaal
…waarna hij op een kussen wordt gelegd. De ‘Piocha de O’Higgins’ is een vijfpuntige ster die onderaan de presidentiële sjerp wordt vastgemaakt, hij staat symbool voor de presidentiële macht. De originele ster uit 1823 raakte zoek bij de staatsgreep van 1973, de huidige ster is dan ook een replica
Hierna ontdoet Piñeta zich van de presidentiële sjerp
…en krijgt Boric een gloednieuwe sjerp omgehangen
…en ontvangt het applaus van de aanwezigen
Voorganger Piñeta hecht daarop de ‘Piocha de O’Higgins’ aan de sjerp
…en er klinkt opnieuw applaus
Alle aanwezigen gaan staan en zingen het Chileense volkskied ‘Puro Chile, es tu cielo azulado’
Boric en Piñeta zingen het volkslied
Beeld van de nieuwe presidentsvrouw Irina Karamanos
Piñeta en zijn vrouw Cecilia Mortel verlaten de Kamer

De vlag

De Chileense vlag is een horizontale tweekleur in wit en rood met in het kanton van de witte baan een blauw vlak (ongeveer een derde van de witte baan innemend). In het blauwe vlak een witte, vijfpuntige ster.

Vlag van Chili (1817-heden)

De huidige vlag van Chili had een paar kortstondige voorgangers. Gedurende de revolutionaire tijd aan het begin van de 19e eeuw, gericht tegen de Spaanse overheersers, introduceerde verzetsstrijder/generaal José Miguel Carrera in 1812 een horizontale driekleur in blauw-wit-geel.

Chili twee portretten
Links: José Miguel Carrera (1785-1821), postuum portret uit 1950 door Miguel Venegas Cifuentes (1907-1979) / Rechts: Mariana Osorios Pardos (1777-1819), postuum portret uit ±1871/73 door Virginia Bourgeois (Collectie Museo Histórico Nacional te Santiago)

De Spaanse generaal Mariana Osorios Pardos, die uit Peru overkwam om de beweging rond Carrera te onderdrukken, verbood de vlag met een decreet op 11 mei 1814.

Chili oude vlaggen
De eerste twee vlaggen van Chili

Het waren uiteindelijk de generaals José de San Martín en Bernardo O’Higgins die na de Slag bij Chacabuco op 12 februari 1817, de overwinning op de Spanjaarden konden behalen en Chili definitief onafhankelijk werd. Vanaf april 1817 wapperde er een door O’Higgins ontworpen vlag in de reeds bevrijde gebieden, een horizontale driekleur in blauw-wit-rood.

Chili portretten 2
Links: Bernardo O’Higgins (1778-1842), portret uit 1818 door José Gil de Castro (1785-1840/41) (Collectie Instituto Geográfico Militar de Chile te Santiago) / Rechts: José de San Martín (1778-1850), portret uit 1827/29 door (waarschijnlijk) Jean Baptiste Madou (Collectie Museo Histórico Nacional te Buenos Aires)

Uiteindelijk werd toch besloten tot een andere vlag, die op 18 oktober 1817 middels een verordening werd aangenomen.

Zenteno
José Ignacio Centeno del Pozo y Sylva (1786-1847), portret door een onbekende illustrator uit “Galería de hombres de armas de Chile (Tomo I) – Periodos hispánico y de la Independencia”

Het ontwerp is naar alle waarschijnlijkheid van José Ignacio Zenteno del Pozo y Sylva, de minister van Oorlog, die het liet tekenen door de Spaanse soldaat Antonio Arcos, hoewel andere historici beweren dat het ene Gregorio de Andía y Varela was. Weer anderen beweren dat  het een Amerikaanse schilder, Charles Wood, was.
De vlag bevatte oorspronkelijk eerst het staatszegel middenin de vlag en de ster stond iets gekanteld, maar dat werd korte tijd later veranderd tot de vlag die we nu kennen.

Zoals wel vaker bij vlaggen worden de kleuren ook symbolisch uitgelegd: het blauw staat voor de Chileense hemel, alsook voor de Stille Oceaan, het wit voor de sneeuw op de toppen van het Andesgebergte, het rood voor het verspilde bloed van de Chileense vrijheidsstrijders. De witte vijfpuntige ster stond bij het ontwerpen voor de toenmalige vijf provincies Atacama, Coquimbo, Aconcagua, O’Higgins en Bío Bío, maar staat nu voor de vooruitgang en de roem.

De vlag heeft in het Spaans een bijnaam: La estrella solitaria (De enkele ster).

Presidentiële standaard

In dit artikel zien we op de foto waar President Piñera Gabriel Boric feliciteert tevens de presidentiële standaard in beeld.

Presidentiële standaard van Chili

Deze vlag is gelijk aan de Chileense vlag, maar dan met de toevoeging van het nationale wapen.
Dit wapen is in gebruik sinds 1834 en werd ontworpen door de schilder Charles (Carlos) Wood Taylor, Engelsman van geboorte, maar vanaf de jaren ’20 van de 19e eeuw woonachtig in Chili. Naast schilder was hij ook ingenieur, marinier en officier in het leger.

Links: Charles (Carlos) Wood Taylor (1792-1856), ontwerper van het Chileense wapen (publiek domein) / Rechts: Staatswapen van Chili

Centraal in het wapen zien we een schild dat horizontaal in tweeën is gedeeld, blauw boven rood onder. Hieroverheen de zilveren (of witte) ster van Chili.
Het schild wordt geflankeerd door twee schildhouders. Links (heraldisch rechts) zien we een Chileense huemul (uit de familie van de hertachtigen) en rechts (heraldisch links) een condor, beide dieren zijn gekroond.

Het wapen wordt bekroond door drie pluimen in de nationale kleuren blauw, wit en rood. In vroeger tijden werden die op het presidentieel hoofddeksel gebruikt.
Het wapen en de schildhouders rusten op een omvangrijk en sierlijk voetstuk in goud met daaroverheen een wit lint met de wapenspreuk Por la razón o la fuerza (Door rede of kracht), wat soms wel, soms niet is afgebeeld.
Hoewel het wapen in de loop der jaren op details is veranderd is het nagenoeg gelijk aan het originele ontwerp van Taylor, de laatste aanpassing was in 1920.

Op deze foto van aftredend President Piñera (1949) zien we de vlag iets beter (© presidencia.cl)

De presidentiële vlag wordt gebruikt op plekken waar de president vertoeft, zoals zijn officiële residenties, maar ook in mini-vorm als autovlaggetje.

Sjerp en Piocha de O’Higgins

Naast de presidentiële vlag is er ook nog de presidentiële sjerp in de nationale kleuren blauw-wit-rood. Op de eerste foto bij dit artikel zien we Gabriel Boric al getooid met de sjerp.
De presidentiële sjerp is pas compleet als de ‘Piocha de O’Higgins’ eraan is vastgemaakt, een vijfpuntige ster van 7 cm, rood geëmailleerd.

Piocha de O’Higgins

Bernardo O’Higgins was een van de grondleggers van de Chileense staat. Bij zijn aftreden in 1823 gaf hij de ster als geschenk aan zijn opvolger José Gregorio Argomedo.
Nazaten van Argomedo gaven de ster in 1772 aan President Federico Errázuriz Zañartu, die hem vasthechtte aan de presidentiële sjerp, sindsdien is dit traditie.

Bij de staatsgreep van 1973 tijdens het presidentschap van Salvador Allende, raakte de ster zoek en kwam daarna ook niet meer boven water, zodat er daarna een replica werd vervaardigd.

Chili – Día de las Glorias Navales / Marinedag (1879)

Twee vlaggen vandaag. Vlag 1:

Letterlijk vertaald zou deze dag Dag van de Marine Glories moeten heten, maar wat vrijer vertaald klinkt Marinedag iets beter.

Feestdag Chili
Militaire parade op de Día de las Glorias Navales (© empaquetadores.cl)

Deze officiële Chileense feestdag herdenkt de Slag van Iquique van 21 mei 1879, tijdens de zogenaamde Salpeteroorlog (1879-1884), tussen Chili aan de ene kant en Bolivia en Peru aan de andere kant.

De provicie Litoral, wat nu het noorden van Chili is, was voorheen een deel van Bolivia, en wel het enige stukje Boliviaans grondgebied wat aan de Stille Oceaan grensde, met Antofagasta als belangrijkste havenstad, in een regio die rijk was aan nitraat en guano.

De aanleiding voor de oorlog was een dispuut in 1878 over een verhoging van de belastingen, opgelegd aan een in Antofagasta opererend Chileens mijnbouwbedrijf, de Compañia de Salitres y Ferrocarril de Antofagasta. Volgens een in 1874 gesloten accoord tussen Bolivia en de CFSA zou de belasting minimaal 25 jaar bevroren zijn.

Antofagasta 1876
Gravure van Antofagasta in 1876 naar een foto van Eduardo Clifford Spencer

Toen vier jaar later de Boliviaanse regering in strijd met dit accoord tóch de belastingdruk opvoerde, waren de Chilenen ziedend en weigerden de extra belastingen te betalen. Chili wilde de zaak met Bolivia bespreken, maar het land weigerde dit. De spanning liep op en toen Bolivia aankondigde op 14 februari 1879 beslag te leggen op eigendommen van de CFSA met als doel deze bij opbod te verkopen en zo alsnog extra geld te kunnen binnenhalen, was de maat vol voor Chili, waarna Chileense troepen de stad bezetten.

Peru, dat een geheim militair bondgenootschap had met Bolivia, trachtte als bemiddelaar de spanning te sussen, maar op 1 maart 1879 verklaarde Bolivia Chili de oorlog en riep Peru op grond van het bondgenootschap op om militaire steun te verlenen.

Chili op zijn beurt waarschuwde Peru buiten het conflict te blijven, maar op 5 april liet Peru weten zich aan de zijde van Bolivia te scharen. Dezelfde dag nog verklaarde Chili beide landen de oorlog.

De dag die vandaag herdacht wordt, de 21e mei is die uit het jaar 1879, dus vlak na het begin van de oorlog. Het eerste deel van deze oorlog speelde zich af op zee. Heerschappij over delen van de kustwateren was belangrijk voor het verplaatsen van troepen. Chili stuurde daarom de bulk van zijn marine richting de Peruaanse havenstad Callao, ter hoogte van hoofdstad Lima. Twee oude houten schepen, de Esmeralda en de Covadonga werden naar de Zuid-Peruaanse stad Iquique gestuurd om daar de haven te blokkeren. Inmiddels hadden echter twee moderne Peruaanse marineschepen, de Huáscar en de Independencia ongezien naar het zuiden kunnen varen.

Op 21 mei kwam het tot een confrontatie tussen de vier schepen bij Iquique. De modernere Peruaanse schepen waren in het voordeel en de Esmeralda en de Covadonga werden na een hevige strijd tot zinken gebracht.

De Esmeralda
De Slag bij Iquique: de Esmeralda is zinkende, rechts de Huáscar

143 man man overleefden het niet, 57 werden er krijgsgevangen gemaakt. De Chileense  commandant Arturo Prat Chacón was strijdend ten onder gegaan. De Peruaanse commandant, Miguel Grau Seminario had bewondering voor zijn tegenstander’s heldhaftige optreden en zorgde ervoor dat Prat’s persoonlijke bezittingen, waaronder een dagboek, zijn uniform en zwaard, naar zijn weduwe gestuurd werden, tezamen met een brief waarin zijn heldhaftigheid in de Slag bij Iquique werd beschreven.

Chili portretten 1
Links: Arturo Prat Chacón (1848-1879) (publiek domein) / Rechts: Miguel Grau Seminario (1834-1879) (publiek domein)

Wellicht wat merkwaardig om juist deze dag waarbij Peru als overwinnaar uit de bus kwam tot feestdag te verheffen, maar de dag was een keerpunt. De heroïsche verhalen over Prat, die tot het uiterste doorvocht, inspireerden vele jonge Chilenen om zich aan te sluiten bij marine en leger.
De strijd zou dan ook een wending ten gunste van Chili worden en werd zowel op zee als op land uitgevochten. Het Boliviaanse leger trok zich na de Slag bij Tacna op 26 mei 1880 terug. Het Chileense leger bezette in januari 1881 de Peruaanse hoofdstad Lima. Een Peruaanse guerrilla-oorlog veranderde niets meer aan de Chileense overmacht.

Peru tekende het zogenaamde Verdrag van Ancón in oktober 1883, waarbij de vijandelijkheden werden beëindigd en Chili tijdelijk gezag kreeg in de zuidelijke provincies Tacna en Arica. In 1929 werd er definitieve verdeling gemaakt, waarbij Tacna terug ging naar Peru en Chili Arica behield.

Chili landkaartjes
Links de situatie vóór de oorlog, waarbij Bolivia nog toegang tot de Stille Oceaan heeft, rechts de toestand na de oorlog, waarbij de rode lijn het veroverde territorium van Chili aangeeft

Voor wat betreft Bolivia waren de druiven zuur: er werd een wapenstilstand gesloten in 1884 en de Boliviaanse kustprovincie Litoral werd tot Chileens grondgebied verklaard (nu de provincie Antofagasta), waardoor Bolivia zijn enige stukje kust kwijtraakte en een binnenstaat werd.

De vlag

De Chileense vlag is een horizontale tweekleur in wit en rood met in het kanton van de witte baan een blauw vlak (ongeveer een derde van de witte baan innemend). In het blauwe vlak een witte, vijfpuntige ster.

Vlag Chili 03
De vlag van Chili

De huidige vlag van Chili had een paar kortstondige voorgangers. Gedurende de revolutionaire tijd aan het begin van de 19e eeuw, gericht tegen de Spaanse overheersers, introduceerde verzetsstrijder/generaal José Miguel Carrera in 1812 een horizontale driekleur in blauw-wit-geel.

Chili twee portretten
Links: José Miguel Carrera (1785-1821), postuum portret uit 1950 door Miguel Venegas Cifuentes (1907-1979) / Rechts: Mariana Osorios Pardos (1777-1819), postuum portret uit ±1871/73 door Virginia Bourgeois (Collectie Museo Histórico Nacional te Santiago)

De Spaanse generaal Mariana Osorios Pardos, die uit Peru overkwam om de beweging rond Carrera te onderdrukken, verbood de vlag met een decreet op 11 mei 1814.

Chili oude vlaggen
De eerste twee vlaggen van Chili

Het waren uiteindelijk de generaals José de San Martín en Bernardo O’Higgins die na de Slag bij Chacabuco op 12 februari 1817, de overwinning op de Spanjaarden konden behalen en Chili definitief onafhankelijk werd. Vanaf april 1817 wapperde er een door O’Higgins ontworpen vlag in de reeds bevrijde gebieden, een horizontale driekleur in blauw-wit-rood.

Chili portretten 2
Links: Bernardo O’Higgins (1778-1842), portret uit 1818 door José Gil de Castro (1785-1840/41) (Collectie Instituto Geográfico Militar de Chile te Santiago) / Rechts: José de San Martín (1778-1850), portret uit 1827/29 door (waarschijnlijk) Jean Baptiste Madou (Collectie Museo Histórico Nacional te Buenos Aires)

Uiteindelijk werd toch besloten tot een andere vlag, die op 18 oktober 1817 middels een verordening werd aangenomen.

Zenteno
José Ignacio Centeno del Pozo y Sylva (1786-1847), portret door een onbekende illustrator uit “Galería de hombres de armas de Chile (Tomo I) – Periodos hispánico y de la Independencia”

Het ontwerp is naar alle waarschijnlijkheid van José Ignacio Zenteno del Pozo y Sylva, de minister van Oorlog, die het liet tekenen door de Spaanse soldaat Antonio Arcos, hoewel andere historici beweren dat het ene Gregorio de Andía y Varela was. Weer anderen beweren dat  het een Amerikaanse schilder, Charles Wood, was.
De vlag bevatte oorspronkelijk eerst het staatszegel middenin de vlag en de ster stond iets gekanteld, maar dat werd korte tijd later veranderd tot de vlag die we nu kennen.

Zoals wel vaker bij vlaggen worden de kleuren ook symbolisch uitgelegd: het blauw staat voor de Chileense hemel, alsook voor de Stille Oceaan, het wit voor de sneeuw op de toppen van het Andesgebergte, het rood voor het verspilde bloed van de Chileense vrijheidsstrijders. De witte vijfpuntige ster stond bij het ontwerpen voor de toenmalige vijf provincies Atacama, Coquimbo, Aconcagua, O’Higgins en Bío Bío, maar staat nu voor de vooruitgang en de roem.

De vlag heeft in het Spaans een bijnaam: La estrella solitaria (De enkele ster).

Chili – Día de las Glorias Navales (Marinedag)

Letterlijk vertaald zou deze dag Dag van de Marine Glories moeten heten, maar wat vrijer vertaald klinkt Marinedag iets beter.

Feestdag Chili
Militaire parade op de Día de las Glorias Navales (© empaquetadores.cl)

Deze officiële Chileense feestdag herdenkt de Slag van Iquique van 21 mei 1879, tijdens de zogenaamde Salpeteroorlog (1879-1884), tussen Chili aan de ene kant en Bolivia en Peru aan de andere kant.

De provicie Litoral, wat nu het noorden van Chili is, was voorheen een deel van Bolivia, en wel het enige stukje Boliviaans grondgebied wat aan de Stille Oceaan grensde, met Antofagasta als belangrijkste havenstad, in een regio die rijk was aan nitraat en guano.

De aanleiding voor de oorlog was een dispuut in 1878 over een verhoging van de belastingen, opgelegd aan een in Antofagasta opererend Chileens mijnbouwbedrijf, de Compañia de Salitres y Ferrocarril de Antofagasta. Volgens een in 1874 gesloten accoord tussen Bolivia en de CFSA zou de belasting minimaal 25 jaar bevroren zijn.

Antofagasta 1876
Gravure van Antofagasta in 1876 naar een foto van Eduardo Clifford Spencer

Toen vier jaar later de Boliviaanse regering in strijd met dit accoord tóch de belastingdruk opvoerde, waren de Chilenen ziedend en weigerden de extra belastingen te betalen. Chili wilde de zaak met Bolivia bespreken, maar het land weigerde dit. De spanning liep op en toen Bolivia aankondigde op 14 februari 1879 beslag te leggen op eigendommen van de CFSA met als doel deze bij opbod te verkopen en zo alsnog extra geld te kunnen binnenhalen, was de maat vol voor Chili, waarna Chileense troepen de stad bezetten.

Peru, dat een geheim militair bondgenootschap had met Bolivia, trachtte als bemiddelaar de spanning te sussen, maar op 1 maart 1879 verklaarde Bolivia Chili de oorlog en riep Peru op grond van het bondgenootschap op om militaire steun te verlenen.

Chili op zijn beurt waarschuwde Peru buiten het conflict te blijven, maar op 5 april liet Peru weten zich aan de zijde van Bolivia te scharen. Dezelfde dag nog verklaarde Chili beide landen de oorlog.

De dag die vandaag herdacht wordt, de 21e mei is die uit het jaar 1879, dus vlak na het begin van de oorlog. Het eerste deel van deze oorlog speelde zich af op zee. Heerschappij over delen van de kustwateren was belangrijk voor het verplaatsen van troepen. Chili stuurde daarom de bulk van zijn marine richting de Peruaanse havenstad Callao, ter hoogte van hoofdstad Lima. Twee oude houten schepen, de Esmeralda en de Covadonga werden naar de Zuid-Peruaanse stad Iquique gestuurd om daar de haven te blokkeren. Inmiddels hadden echter twee moderne Peruaanse marineschepen, de Huáscar en de Independencia ongezien naar het zuiden kunnen varen.

Op 21 mei kwam het tot een confrontatie tussen de vier schepen bij Iquique. De modernere Peruaanse schepen waren in het voordeel en de Esmeralda en de Covadonga werden na een hevige strijd tot zinken gebracht.

De Esmeralda
De Slag bij Iquique: de Esmeralda is zinkende, rechts de Huáscar

143 man man overleefden het niet, 57 werden er krijgsgevangen gemaakt. De Chileense  commandant Arturo Prat Chacón was strijdend ten onder gegaan. De Peruaanse commandant, Miguel Grau Seminario had bewondering voor zijn tegenstander’s heldhaftige optreden en zorgde ervoor dat Prat’s persoonlijke bezittingen, waaronder een dagboek, zijn uniform en zwaard, naar zijn weduwe gestuurd werden, tezamen met een brief waarin zijn heldhaftigheid in de Slag bij Iquique werd beschreven.

Chili portretten 1
Arturo Prat Chacón (1848-1879) en Miguel Grau Seminario (1834-1879)

Wellicht wat merkwaardig om juist deze dag waarbij Peru als overwinnaar uit de bus kwam tot feestdag te verheffen, maar de dag was een keerpunt. De heroïsche verhalen over Prat, die tot het uiterste doorvocht, inspireerden vele jonge Chilenen om zich aan te sluiten bij marine en leger.
De strijd zou dan ook een wending ten gunste van Chili worden en werd zowel op zee als op land uitgevochten. Het Boliviaanse leger trok zich na de Slag bij Tacna op 26 mei 1880 terug. Het Chileense leger bezette in januari 1881 de Peruaanse hoofdstad Lima. Een Peruaanse guerrilla-oorlog veranderde niets meer aan de Chileense overmacht.

Peru tekende het zogenaamde Verdrag van Ancón in oktober 1883, waarbij de vijandelijkheden werden beëindigd en Chili tijdelijk gezag kreeg in de zuidelijke provincies Tacna en Arica. In 1929 werd er definitieve verdeling gemaakt, waarbij Tacna terug ging naar Peru en Chili Arica behield.

Chili landkaartjes
Links de situatie vóór de oorlog, waarbij Bolivia nog toegang tot de Stille Oceaan heeft, rechts de toestand na de oorlog, waarbij de rode lijn het veroverde territorium van Chili aangeeft

Voor wat betreft Bolivia waren de druiven zuur: er werd een wapenstilstand gesloten in 1884 en de Boliviaanse kustprovincie Litoral werd tot Chileens grondgebied verklaard (nu de provincie Antofagasta), waardoor Bolivia zijn enige stukje kust kwijtraakte en een binnenstaat werd.

De vlag

De Chileense vlag is een horizontale tweekleur in wit en rood met in het kanton van de witte baan een blauw vlak (ongeveer een derde van de witte baan innemend). In het blauwe vlak een witte, vijfpuntige ster.

Vlag Chili 03
De vlag van Chili

De huidige vlag van Chili had een paar kortstondige voorgangers. Gedurende de revolutionaire tijd aan het begin van de 19e eeuw, gericht tegen de Spaanse overheersers, introduceerde verzetsstrijder/generaal José Miguel Carrera in 1812 een horizontale driekleur in blauw-wit-geel.

Chili twee portretten
José Miguel Carrera (1785-1821), postuum portret door Miguel Venegas Cifuentes / Mariana Osorios Pardos (1777-1819)

De Spaanse generaal Mariana Osorios Pardos, die uit Peru overkwam om de beweging rond Carrera te onderdrukken, verbood de vlag met een decreet op 11 mei 1814.

Chili oude vlaggen
De eerste twee vlaggen van Chili

Het waren uiteindelijk de generaals José de San Martín en Bernardo O’Higgins die na de Slag bij Chacabuco op 12 februari 1817, de overwinning op de Spanjaarden konden behalen en Chili definitief onafhankelijk werd. Vanaf april 1817 wapperde er een door O’Higgins ontworpen vlag in de reeds bevrijde gebieden, een horizontale driekleur in blauw-wit-rood.

Chili portretten 2
Bernardo O’Higgins (1778-1842), portret door José Gil de Castro / José de San Martín (1778-1850), portret door Jean Baptiste Madou uit 1828

Uiteindelijk werd toch besloten tot een andere vlag, die op 18 oktober 1817 middels een verordening werd aangenomen.

Zenteno
José Ignacio Centeno del Pozo y Sylva (1786-1847), portret door een onbekende illustrator uit “Galería de hombres de armas de Chile (Tomo I) – Periodos hispánico y de la Independencia”

Het ontwerp is naar alle waarschijnlijkheid van José Ignacio Zenteno del Pozo y Sylva, de minister van Oorlog, die het liet tekenen door de Spaanse soldaat Antonio Arcos, hoewel andere historici beweren dat het ene Gregorio de Andía y Varela was. Weer anderen beweren dat  het een Amerikaanse schilder, Charles Wood, was.
De vlag bevatte oorspronkelijk eerst het staatszegel middenin de vlag en de ster stond iets gekanteld, maar dat werd korte tijd later veranderd tot de vlag die we nu kennen.

Zoals wel vaker bij vlaggen worden de kleuren ook symbolisch uitgelegd: het blauw staat voor de Chileense hemel, alsook voor de Stille Oceaan, het wit voor de sneeuw op de toppen van het Andesgebergte, het rood voor het verspilde bloed van de Chileense vrijheidsstrijders. De witte vijfpuntige ster stond bij het ontwerpen voor de toenmalige vijf provincies Atacama, Coquimbo, Aconcagua, O’Higgins en Bío Bío, maar staat nu voor de vooruitgang en de roem.

De vlag heeft in het Spaans een bijnaam: La estrella solitaria (De enkele ster).