Vandaag is het precies 700 jaar geleden dat de Vrede van Parijs werd getekend. Volgens sommigen de ‘geboorte’ van Zeeland als bestuurlijke eenheid, maar daar is niet iedereen het mee eens!

Aan de Vrede van Parijs uit 1323, lag een strijd tussen Vlaanderen en Holland ten grondslag, over het bezit van Zeeland, waar Hollanders en Vlamingen al eeuwenlang een conflict over hadden.
Na de Guldensporenslag uit 1302, waarbij de Vlamingen het Franse ridderleger hadden verslagen, wilde de Vlaamse graaf Gwijde van Namen, Zeeland bewesten Schelde (de tegenwoordige schiereilanden Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland), met Middelburg als hoofdstad, inlijven.
Er werd strijd geleverd in 1303 en 1304, waarbij de Vlamingen oprukten tot voor de poorten van Haarlem en de stad Utrecht innamen.

Het Zeeuwse Zierikzee werd drie keer belegerd, maar kon niet worden ingenomen: een gecombineerde vloot van Fransen en Hollanders versloeg die van de Vlamingen voor de poorten van Zierikzee op de Gouwe, in wat nu de Slag bij Zierikzee heet, maar ook wel de Slag op de Gouwe.

Deze overwinning leidde op 6 maart 1323 uiteindelijk tot het Verdrag van Parijs, waarin de vrede werd getekend en de zeggenschap over Zeeland bewesten Schelde werd geregeld: het gebied werd samengevoegd met Zeeland beoosten Schelde (de huidige schiereilanden Schouwen-Duiveland, Tholen en Sint Philipsland) en kwam onder bestuur van Willem de Goede, graaf van Holland en Henegouwen, die het van dan af als ongedeeld graafschap kon regeren.

Tevens regelde het de vrije doorvaart voor de Vlamingen. Om de belangrijke Vlaamse havensteden Gent en Antwerpen te bereiken, dienden schepen via de Zeeuwse wateren te varen: “Bovendien hebben we besloten dat elke handelaar en alle verhandelbare goederen vrije doorgang zullen hebben over land en water zolang de wet wordt gerespecteerd en de douanerechten worden betaald. En we spreken elkaar vrij van alle verplichtingen die het gevolg zijn van de oorlogen die tussen ons zijn gevoerd.”

De akte, of oorkonde van de Vrede van Parijs is bewaard gebleven en is een indrukwekkend document, waar maar liefst twaalf zegels aanhangen, van de belangrijkste partijen in Holland en Vlaanderen: van links naar rechts: graaf Willem de Goede (van Holland, Zeeland en Henegouwen), graaf Lodewijk I (van Vlaanderen) en de steden Valencijn (Valenciennes), Bergen (Mons), Mabuse (Maubeuge), Binche, Dordrecht, Zierikzee, Middelburg, Delft, Leiden en Haarlem. Onbekend is waarom de drie zegels voor Gent, Brugge en Ieper ontbreken, drie geperforeerde gaatjes rechtsonder aan het document geven de plaats aan waar deze aangehecht hadden moeten worden.

Het document is handgeschreven in een oud-Frans Picardisch dialect. De aanhef luidt: “Aan allen die deze woorden zullen lezen en horen, wees gezegend Willem, graaf van Henegouwen, van Holland, van Zeeland en heer van Friesland, en Lodewijk, graaf van Vlaanderen en van Nevers. Neem kennis van de waarheid.”

Het verdrag wordt wel gezien als de ‘geboorte’ van Zeeland als bestuurlijke eenheid en dat leidde bij de Provincie Zeeland en het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (KZGW) tot plannen om dit jaar dat ‘700-jarig bestaan’ te vieren.
Dat leidde er o.a. toe het historische document van de Vrede van Parijs naar Zeeland te halen, waar het tentoongesteld werd in het Zeeuws Museum te Middelburg. In de loop van dit jaar zijn er zo’n dertig activiteiten gepland door heel Zeeland, met als kernsteden Zierikzee en Middelburg en in oktober vindt er een symposium plaats in Lille (Frankrijk).

Maar zoals in de inleiding al vermeldt: niet iedereen ziet dit als een 700-jarig jubileum. Zo is prof. dr. Peter Henderikx (oud-hoogleraar middeleeuwse nederzettingsgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en tevens actief binnen het KZGW) een andere mening toegedaan.
In zijn artikel “De graven van Vlaanderen en Holland en de kwestie Zeeland bewesten Schelde” gaat hij uitgebreid op de kwestie in, waarbij hij vaststelt dat Zeeland beoosten en bewesten Schelde “niet pas een bestuurlijke eenheid (vormden) vanaf 1323 toen de graaf van Vlaanderen afstand deed van de leenhoogheid over Zeeland bewesten Schelde. Die eenheid was al zonder meer aanwijsbaar vanaf 1256, en was er zo goed als zeker ook voor die tijd in de periode 1167-1256 toen de graven van Vlaanderen een aandeel hadden in het bestuur van bewesten Schelde.”

Hij concludeert: “Daarnaast wijst niets erop dat Zeeland bij de Vrede van Parijs in 1323 algemeen erkend zou zijn als een apart graafschap. De splitsing van het graafschap Holland en Zeeland in twee graafschappen is een geleidelijk proces geweest. De graven zelf noemden zich vanaf 1291 graaf van Holland en Zeeland en heer van Friesland, maar beschouwden in de eerste helft van de veertiende eeuw het geheel nog nadrukkelijk als één graafschap. Dat strookte ook met de bestuursorganisatie van het graafschap in die tijd. Pas toen in de vijftiende eeuw aparte statencolleges voor Holland en Zeeland ontstonden en deze een steeds belangrijker aandeel kregen in het bestuur van beide gewesten, kon men met enig recht van twee graafschappen spreken. Helemaal aparte graafschappen werden Holland en Zeeland in de beginperiode van de Nederlandse Opstand toen de twee statencolleges zich het grafelijk gezag toeëigenden, elk voor zich in het eigen gewest.”
Desalniettemin ziet Henderikx de Vrede van Parijs wel als een belangrijk verdrag.

De vlag

Hoewel Zeeland al eeuwenlang een eigen vlag voerde (in allerlei variaties), werd ze net als veel andere provincievlaggen pas in de jaren na de Tweede Wereldoorlog vastgesteld, in een tijd dat er een nieuw regionaal besef was ontstaan.
Gedeputeerde Staten lieten eind 1947 rijksarchivaris Willem Unger uitzoeken of Zeeland vroeger een eigen vlag had gehad.
Hij kwam met twee vlaggen op de proppen, allereerst het tot vlag verwerkte Zeeuwse wapen en een latere variatie, de Nederlandse vlag met in de middelste baan het Zeeuwse wapen.

Het provinciebestuur liet de ontwerpen toetsen door de Hoge Raad van Adel in Den Haag, maar voorzitter Frans Beelaerts van Blokland liet geen spaan heel van de ontwerpen. Hij was streng in de leer, wat betekende dat wapens niet op vlaggen thuishoorden: “Op grond daarvan moge het U duidelijk zijn, dat de door U overlegde afbeeldingen bij de vaststelling van een vlag voor de provincie Zeeland geen van beide gevolgd kunnen worden”, aldus Beelaerts van Blokland in een brief van 3 juli 1948.

De Raad was in deze tijd van mening dat alleen banenvlaggen goede vlaggen waren. Men was bereid voor de provincie een vlag te ontwerpen, in de kleuren van het Zeeuwse wapen, waardoor er een vlag met vijf horizontale banen zou moeten komen in de kleuren rood-geel-blauw-wit-blauw.
Het Zeeuws provinciebestuur was teleurgesteld en vond de voorgestelde banenvlag niet mooi. Wat nu?

Inmiddels was het eeuwenoude Zeeuwse wapen voor het eerst officieel vastgesteld middels een Koninklijk Besluit van 4 december 1948, getekend door de kersverse Koningin Juliana.
Het provinciebestuur liet n.a.v. het vaststellen van een vlag weten “dat er een bepaald verband behoort te bestaan tussen het wapen ener gemeenschap en de vlag”, duidelijke taal: toch het wapen weer.

Het was uiteindelijk Statenlid jonkheer mr. Tjalling Schorer, die met een ontwerp kwam waar het Zeeuwse bestuur zich in kon vinden, de huidige Zeeuwse vlag: een een blauw veld met drie golvende witte banen en het gekroonde Zeeuwse wapen in het midden.

De vlag werd op 14 januari 1949 goedgekeurd en op 30 maart aan Zeeland voorgesteld, middels een artikel in de Provinciale Zeeuwse Courant en een interview met jonkheer Schorer.
Wat dhr. Beelaerts van Blokland van de Hoge Raad van Adel hiervan vond, is niet bekend, maar positief zal het niet geweest zijn!