Vandaag precies 50 jaar geleden werd de huidige Deense vorstin, Margrethe II, tot Koningin uitgeroepen.
Strikt genomen was ze één dag daarvoor al Koningin: op 14 januari 1972 namelijk, overleed haar vader Koning Frederik IX, op 72-jarige leeftijd.

Een kroning en/of inhuldiging zoals bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen, Spanje of Nederland kent Denemarken niet. Het hele ceremonieel van de 15e januari 1972 bestond uit het verschijnen van de in rouwkleding gestoken Koningin op het balkon van Paleis Christiansborg in Kopenhagen met naast haar de Deense premier Jens Otto Krag, die haar na een korte toespraak tot Koningin uitriep.

Nadat de Koningin zelf een korte toespraak had gehouden, trad de premier terug en verscheen Margrethe’s man, Prins-Gemaal Henrik aan haar zijde, waarna erg gewuifd werd naar de grote menigte die zich op het paleisplein had verzameld. En dat was dat.

Het zit Koningin Margrethe niet mee met haar jubilea de laatste tijd: voor haar 80e verjaardag in 2020 waren uitgebreide festiviteiten voorbereid, maar de eerste corona-golf gooide roet in het eten en alles werd afgeblazen.

Vorig jaar was er hoop dat begin 2022 de pandemie op z’n retour zou zijn, of op z’n minst beheersbaar en dus werd er weer een uitgebreid feestprogramma voorbereid voor haar 50-jarige regeringsjubileum. Dit weekend zou er een groot galabanket plaatsvinden voor Margrethe’s Europese collega’s en ‘aanhang’. Echter vrijwel alles is afgeblazen door de nog steeds voortdurende gezondheidscrisis.
Maar dit keer gaat het nadrukkelijk om uitstel en niet om afstel: het plan is om einde zomer dit jaar alsnog feestelijk uit te pakken.

Los van het galadiner waren er diverse andere feestelijkheden, die ook allemaal doorgeschoven worden. Het gaat om een persconfeentie, opening van de tentoonstelling En Dronnings Smykkeskrin (De Juwelencassette van een Koningin) uit de Koninklijke Deense Collectie in het Amalienborg Museum, wisseling van de wacht op het voorplein bij Paleis Amalienborg met de Koninklijke Familie op het balkon, een lunch op het stadhuis van Kopenhagen, een galavoorstelling op de Gamle Scene (Het Oude Toneel) van het Koninklijk Deens Theater, plus een dankdienst in de Kathedraal van Kopenhagen.

Toch gaat het jubileum niet helemaal onopgemerkt voorbij. Wat wel doorgaat: er is een bijeenkomst met de ministerraad, een receptie in het Deense Parlement, plus een kranslegging bij het graf van Koning Frederik IX en Koningin Ingrid (de ouders van de Koningin) bij de Kathedraal van Roskilde.

Imago

De jubilaris doet haar werk al die jaren met zichtbaar plezier en ze is dan ook zeer geliefd in Denemarken, de Faeröer en Groenland. Aftreden is Deense koningen vreemd en de Koningin heeft al meermaals gezegd dat ze dat absoluut niet van plan is.

Maar ook koninginnen ontkomen niet aan slijtage en Margrethe wordt sinds jaar en dag geplaagd door rugproblemen, waardoor ze bij officiële recepties (waar lang staan gebruikelijk is) tegenwoordig van een stoel gebruik maakt.

Als er al kritiek op de koningin is betreft dat meestal het dragen van bont, zoals haar bekende bontstola, die ze al sinds mensenheugenis draagt (en die vaak oneerbiedig ‘de yeti’ wordt genoemd) en het feit dat ze rookt als een schoorsteen. En stoppen is ze bepaald niet van plan!

De koninklijke standaard

Denemarken is een luilekkerland voor vlaggenliefhebbers. De Denen houden van vlaggen en de nationale vlag de Dannebrog, de oudste nog bestaande nationale vlag ter wereld, is dan ook overal te zien, ook als wimpel.

De Dannebrog kent heel veel variaties en ook de Koninklijke Standaard is ervan afgeleid. En het blijft niet bij één standaard: er zijn op dit moment in totaal vier versies binnen de koninklijke familie, waarvan de Koninklijke Standaard van de monarch van Denemarken de belangrijkste is. Die is vandaag dan ook bij Vlagblog te zien.

De basis van de Koninklijke Standaard, die alleen door Koningin Margrethe gebruikt wordt is, zoals gezegd, de Dannebrog, maar dan ingehoekt. Dit staat ook wel bekend als het zwaluwstaart-model, waarbij de vlag in twee punten uitloopt.
Over het midden van het witte kruis heen is het koninklijk wapen te zien. Dit is het ‘grote wapen’, wat betekent dat het wapenschild is voorzien van twee schildhouders, twee zogenaamde ‘wildemannen’. Dit alles geplaatst op de koninklijke hermelijnen mantel met kroon. Net onder het schild hangen de ketens van de twee Deense ridderordes, de Orde van de Dannebrog (Dannebrogordenen) en de Orde van de Olifant (Elefantordenen).

Wapen

Voordat we de andere koninklijke vlaggen nader beschouwen, lichten we eerst het wapenschild even van de koninklijke mantel, zodat de onderdelen beter te zien zijn.

Toen Koningin Margrethe haar vader Frederik IX in 1972 opvolgde, waren er al plannen in de maak om het wapenschild te vereenvoudigen. Dat van haar vader was nog veel drukker met nog meer wapenschilden op wapenschilden.
Met haar aantreden deed ze afstand van de inmiddels in onbruik geraakte titels van Koningin der Wenden en Goten en de hertogelijke waardigheden van Holstein, Stormarn, Dithmarsken en Lanenburg. De bij deze titels behorende wapenschilden werden voortaan weggelaten.

Het huidige wapen is in vieren verdeeld door het rood omzoomde witte kruis van de Dannebrog, met een hartschild daaroverheen.
Het hartschild is geel met twee rode balken, het is het wapen van Oldenburg, het stamland van het Koninklijk Huis.
Veld I en IV zijn identiek en tevens de oudste onderdelen uit het wapen. Ze gaan terug tot de 12e eeuw en tonen drie zogenaamde gaande leeuwen, gekroond en genageld, in blauw op een geel veld.
Iedere leeuw is vergezeld van drie rode hartjes (hoewel we er op beide schilden eentje missen: het 9e hartje valt weg achter het hartschild, daarom hieronder het schild nog even apart). Deze hartjes zijn eigenlijk pompebladeren (vergelijk de vlag van de Nederlandse provincie Friesland).
Dit schild is tevens het nationale wapen van Denemarken.

Veld II toont twee gaande leeuwen in blauw op een geel veld, symbool voor Sleeswijk.
Veld III is, zoals dat heraldisch heet, doorsneden en half gedeeld, waardoor er drie deelvakken ontstaan.
De drie gouden kronen bovenin herinneren aan de Unie van Kalmar (1397-1523/36), een samenwerkingsverband tussen de Scandinavische koninkrijken Denemarken, Noorwegen en Zweden. De drie gouden kronen komen we ook tegen in het wapen van Zweden.
Onderin zien we de symbolen voor de tot Denemarken behorende rijksdelen: de Faeröer (gelegen tussen Schotland en IJsland) en Groenland, gesymboliseerd door respectievelijk een zilveren ram en een zilveren ijsbeer.

Ordes

De eerste van de twee ketens van de ridderordes is de Orde van de Dannebrog (Dannebrogordenen), die in 1672 werd ingesteld door Koning Christiaan V, maar teruggaat op de Orde die Koning Waldemar II reeds in 1219 instelde en de naam draagt van de Deense vlag.
In 1808 bepaalde Koning Frederik VI dat de Orde een moderne Orde van Verdienste met vier graden moest worden.
De Deense overheid is niet scheutig met het verlenen van deze letterlijk kostbare Orde, waarbij de versierselen van de hogere graden in goud en zilver worden uitgevoerd.
Vanaf 1951 kunnen er naast ridders ook dames in de Orde worden opgenomen.

De keten van de Orde bestaat uit aan elkaar geschakelde kruizen en monogrammen met een kruis als pendant.
De monogrammen zijn de W en de C voor respectievelijk Koning Waldemar II en Koning Christiaan V.

Onder de Orde van de Dannebrog zien we de hoogste Deense Orde: de Orde van de Olifant (Elefantordenen).
Deze Orde is net als de Orde van de Dannebrog een van de oudste nog bestaande ridderordes en gaat waarschijnlijk terug tot de door Koning Christiaan I in 1462 opgerichte ‘ordebroederschap’ onder de naam Guds Moders Selskab (Broederschap van de Moeder Gods). Het is mogelijk dat de keten van deze Orde al olifanten had. Vanaf 1508 komt de olifant als symbool van de Orde met zekerheid voor.
De huidige statuten van de Orde werden in 1693 vastgesteld door Koning Christiaan V. Pas vanaf 1958 kan de Orde ook aan vrouwen worden verleend.

De Orde wordt hoofdzakelijk aan staatshoofden en leden van regerende vorstenhuizen verleend. En hoewel het een staatsorde betreft, lijkt het qua verlening dus meer op een Huisorde, omdat automatisch alle Deense prinsen en prinsessen in de Orde worden opgenomen.

Zoals gezegd is het symbool van de Orde een olifant, specifieker een krijgsolifant met een gevechtstoren op de rug, symbool voor het strijdbare christendom.
De keten van de Orde bestaat uit aan elkaar geschakelde olifanten en gevechtstorens met een olifant als pendant.
Als staatshoofd is Koningin Margrethe grootmeesteres van beide ordes.

Gebruik

Terug naar de Koninklijke Standaard zelf dan. De Koningin heeft de beschikking over meerdere paleizen, die ze traditiegetrouw op vaste tijden in het jaar bewoont. Als ze ten paleize is, is dat te zien aan de Koninklijke Standaard die dan boven het desbetreffende paleis wappert.

Gedurende de zomer is ze meestal te vinden op Slot Marselisborg in Aarhus of Slot Gråsten in het zuiden van Jutland.
In de winter gebruikt ze Paleis Amalienborg in het centrum van Kopenhagen.

In de lente en de herfst is Paleis Fredensborg aan de beurt, 30 km ten noorden van Kopenhagen.
Daarnaast staat er ’s zomers met enige regelmaat een vaartocht op het programma met het koninklijke jacht Dannebrog, dat dan ook de Koninklijke Standaard voert.

In verkleinde vorm wordt de Koninklijke Standaard, net als in andere koninkrijken op hofauto’s gebruikt.

Standaard van de Kroonprins

Zoals al vermeld in de introductie zijn er momenteel vier koninklijke vlaggen in gebruik (allemaal zwaluwstaarten) en de tweede in de rij is de Standaard van de Kroonprins, die sinds 1914 in gebruik is.

Prins Frederik is de oudste van de twee zonen van de koningin en daarmee de Kroonprins. Hij is getrouwd met de Australische Mary Donaldson.

De Standaard van de Kroonprins laat het gekroonde nationale wapen zien, omhangen met de keten van de Orde van de Olifant.

Standaard van de Regent

Nummer drie in de serie is een interessante, het is de Standaard van de Regent en Denemarken is de enige monarchie die hier een aparte vlag voor voert en dat heeft alles te maken met het feit dat in Denemarken ten allen tijde een troongerechtigd lid van het Koninklijk Huis aanwezig moet zijn. Ook deze vlag is in 1914 ingevoerd.

Als de Koningin ’s zomers een paar weken doorbrengt op het Franse landgoed Cayx van haar in 2018 overleden man Prins Henrik, moet iemand het Koninklijk Gezag waarnemen. Net als wanneer de Koningin buitenlandse bezoeken aflegt of de andere landsdelen (Faeröer en Groenland) aandoet.

De Standaard van de Regent toont dan ook de zogenaamde regalia, de symbolen van het Koninklijk Gezag: de kroon, de gekruiste scepter en rijkszwaard en de rijksappel.

Momenteel zijn er drie personen die als regent kunnen optreden, te weten: Kroonprins Frederik, zijn broer Prins Joachim en de jongere zuster van de koningin, Prinses Benedikte.

Standaard van het Koninklijk Huis

Deze koninklijke vlag zou je oneerbiedig kunnen betitelen als ‘overig’. Hij toont de Koningskroon en is bedoeld voor die leden van het Koninklijk Huis, naast het staatshoofd en troonopvolger.

Volwassen leden van het Huis die deze standaard voeren, zijn Prinses Mary (de vrouw van de kroonprins), Prins Joachim, diens vrouw Prinses Marie en Prinses Benedikte.

Niet meer in gebruik

Tot en met 2018 was er nog een vijfde standaard in gebruik, nl. de Standaard van de Prins-Gemaal, de uit Frankrijk afkomstige echtgenoot van Koningin Margrethe, die op 13 februari 2018 overleed.

Prins Henrik, geboren als Henri de Laborde de Monpezat, voerde een vlag die op het oog veel op die van Koningin Margethe lijkt, maar uiteraard niet hetzelfde is.

Veld II en III tonen het familiewapen van Henrik, een gouden leeuw met drie gouden sterren op een rood veld. En in plaats van wildemannen, zijn de schildhouders hier twee gouden leeuwen.