Tagarchief: Mozambique

Mozambique – Dia da Independência / Onafhankelijkheidsdag (1975)

Drie vlaggen vandaag. Vlag 3:

Het was de Portugese ontdekkingsreiziger Vasco da Gama die in 1498 het gebied, wat nu Mozambique heet, ‘ontdekte’.
Zeven jaar later werden er door de Portugezen forten aan de kust (in de huidige provincie Sofala) gebouwd.

Een Portugees bankbiljet van 500 escudos uit 1922 met het portret van Vasco da Gama (±1460-1524), afgebeeld naast zijn kleine armada van schepen van zijn eerste reis naar India (1497-1499), de reis waarbij hij in 1498 Mozambique ontdekte (© Banco de Portugal / publiek domein)

Niet lang daarna werd ook het binnenland verkend en toen bleek dat er goud en ivoor te halen viel, verstevigde de Portugese greep op dit gebied.
Naast de forten werden er toen ook handelsposten gevestigd, die militair beschermd werden.

Kaart van het oorspronkelijke fort Sofala (rechtsboven) uit een in 1666 verschenen boek, getiteld Asia portuguesa, volume 1, door Manuel de Faria e Sousa (publiek domein)

Mozambique werd in de eeuwen daarna ook belangrijk als centrum voor slavenhandel.
Tussen 1856 en 1876 werd de slavernij stukje bij beetje afgebouwd, net als de meeste andere landen in Afrika bleef Mozambique een kolonie.
In de tweede helft van de 20e eeuw komt er gewapend verzet tegen het koloniale bewind.

Arabische slavenhandelaars met gevangen genomen slaven, ter hoogte van de Ruvuma-rivier (de grensrivier tussen Mozambique en Tanzania, tekening uit 1866 door een onbekende tekenaar, verschenen “The last journals of David Livingstone in Central Africa, from 1865 to his death.”, door Horace Waller, London, 1874

De beste grond was in bezit van blanke boeren, terwijl de inheemse bevolking zich doorgaans tevreden moest stellen met lapjes grond die minder vruchtbaar waren.
Zo werd in 1962 FRELIMO opgericht (Frente de Libertação de Moçambique, oftewel Bevrijdingsfront van Mozambique).
Er ontstond een ware guerrilla-oorlog tussen FRELIMO en het koloniale Portugese bewind die ruim tien jaar zou duren.

De grote ommekeer voor Mozambique (en diverse andere Portugese kolonies) kwam op 25 april 1974 uit onverwachte hoek, met de zogenaamde Anjerrevolutie in Portugal. Het was een geweldloze militaire staatsgreep die een einde maakte aan veertig jaar autocratisch en pro-koloniaal bewind van António de Oliveira Salazar en (vanaf 1968) van Marcello Caetano.
De nieuwe regering was voor een algehele en snelle dekolonisatie, waardoor de Portugezen bijna van de een op de andere dag Mozambique verlieten.

Een button uit de tijd van de onafhankelijkheid in 1975 met een aantal symbolen die nog steeds op de vlag voorkomen (publiek domein)

Met FRELIMO werd onderhandeld over onafhankelijkheid: nog datzelfde jaar, op 20 september 1974 verkreeg Mozambique als ‘opstapje’ alvast verregaande autonomie.
Een klein jaar later, op 25 juni 1975 werd het land onafhankelijk als Volksrepubliek Mozambique, een socialistische één-partijstaat.
Tot 1989 verkeerde het land in een bijna constante staat van burgeroorlog, tussen de aanhangers van FRELIMO en de conservatieve verzetsgroep RENAMO.
Het FRELIMO presenteerde in 1989 een nieuwe ontwerp-grondwet, dat uitging van een meerpartijenstelsel.
In november 1990 werd de grondwet goedgekeurd en veranderde de Volksrepubliek Mozambique in de Republiek Mozambique.
De burgeroorlog had geresulteerd in plusminus één miljoen doden, 5,7 miljoen ontheemden en 1,7 miljoen vluchtelingen.

Kaart van Mozambique (© freeworldmaps.net)

De vlag

Vlag van Mozambique (1983-heden)

De vlag van Mozambique is een horizontale driekleur van legergroen, zwart en geel. De banen worden van elkaar gescheiden door twee smalle witte banen.
Aan de mastzijde is een rode driehoek geplaatst, waarop een gele vijfpuntige ster. Hier weer overheen zien we een boek (in wit) en een gekruiste schoffel en een geweer (beide in zwart).

Links: Vlag van FRELIMO, als nationale vlag gebruikt tussen september 1974 en en 25 juni 1975 / Midden: Vlag van Mozambique van 25 juni 1975 tot medio april 1983 / Rechts: De kortstondige vlag van Mozambique tussen medio april 1983 en 1 mei 1983

Het ontwerp van deze vlag is afkomstig van de verzets- en onafhankelijkheidsbeweging FRELIMO, het is exact dezelfde vlag, maar dan zonder de symbolen op de rode driehoek. Bij de verleende autonomie van 20 september 1974 werd deze vlag al als nationale vlag gebruikt en wel tot de dag van de onafhankelijkheid, 25 juni 1975.

Het hijsen van de nationale vlag met de diagonale banen in het Salazar Stadion op onafhankelijkheidsdag, 25 juni 1975 (publiek domein)

Op die dag werden de kleuren op de vlag herschikt en de driehoek verdween: de kleuren groen, rood, zwart en geel ontspringen diagonaal en verbredend vanuit de bovenzijde van de mastkant, van elkaar gescheiden door dunne witte strepen.
Net onder het vertrekpunt van de diagonale banen werd een wit tandwiel geplaatst, waarin we de drie symbolen herkennen die de huidige vlag nu nog heeft: boek, schoffel en geweer en een kleine vijfpuntige ster in rood.

De ‘diagonale’ vlag van Mozambique op een postzegel van 20 ¢ van de Verenigde Naties uit 1982 (publiek domein)

De derde versie van de vlag heeft maar kort bestaan: van medio april 1983 tot 1 mei daaropvolgend.
Men keerde terug naar het FRELIMO-basismodel met horizontale banen en plaatste het tandwiel met symbolen in de rode driehoek. Onder het tandwiel een gele vijfpuntige ster.
De huidige versie ontstond op 1 mei 1983 door het tandwiel voortaan weg te laten.

Symbolisme

De kleuren hebben de volgende symbolische betekenis: groen voor de landbouw, zwart voor het Afrikaanse continent en geel voor de rijkdom aan grondstoffen.
De twee smalle witte banen staan voor vrede en gerechtigheid.
De kleur rood van de driehoek staat symbool voor de onafhankelijkheidsstrijd tegen Portugal, de gele ster voor het internationalisme.
Van de drie symbolen op de ster staat het boek voor vorming en onderwijs, de schoffel voor landbouw en het geweer voor nationale verdediging en waakzaamheid.
Hoewel er meer vlaggen zijn waar wapens op worden afgebeeld, gaat dat meestal om historische wapens. In het geval van Mozambique zien we echter een AK-47, een Kalasjnikov en dat maakt deze vlag toch wel enigszins ongebruikelijk.

Een Kalasjnikov AK-47 (© PawełMM / publiek domein)

In 2005 zijn er pogingen ondernomen door de oppositie (RENAMO) in Mozambique om zowel ster als geweer van de vlag te verwijderen. De regeringspartij (FRELIMO) voelde daar echter niets voor en alle 169 inzendingen (waar zelfs al een winnaar uit was gekozen) werden weggestemd.

Mozambique – Dia dos Heróis Moçambicanos / Dag van de Mozambikaanse Helden

De 3e februari is de sterfdatum van Eduardo Mondlane. Bij zijn dood in 1969 (door een bom), was hij voorzitter van FRELIMO, het Mozambikaanse bevrijdingsfront, dat streed tegen de Portugese overheersing.

Affiche voor de 3e februari, de Dia dos heróis moçambicanos

Hoewel de datum van Mondlane’s dood is gekozen, worden op deze dag ook andere vrijheidsstrijders geëerd, zoals Samora Machel, Romão Farinha en Luís Marra.
Het is een officiële dag in Mozambique met militaire parades en speeches van diverse politieke groeperingen.

Kaart van Mozambique (© freeworldmaps.net)

Eduardo Mondlane

Eduardo Mondlane werd in 1920 geboren in een groot gezin met 16 kinderen in Manjacaze, in de zuidelijke provincie Gaza in Mozambique, toen een Portugese kolonie.
Zijn vader was een Tsonga-stamhoofd. Eduardo was de enige binnen het gezin die onderwijs genoot.
Niet alleen dat, maar hij ging serieus aan de studie: zo ging hij naar een Zwitserse missieschool in Manjacaze, het Lemana College in Transvaal (Zuid-Afrika), de Jan H. Hofmeyr School of Social Work en de Witwatersrand Universiteit, beide in Johannesburg (Zuid-Afrika), de Universiteit van Lissabon (Portugal) en het Oberlin College in Ohio (V.S.).

Eduardo Mondlane (1920-1969), foto uit 1953, toen hij studeerde aan het Oberlin College in Ohio in de V.S. (© Oberlin College / publiek domein)

Gedurende de drie jaar Ohio behaalde hij graden in zowel in antropologie en sociologie.
Vandaar ging het naar de Northwestern University in Evanston, Illinois (V.S.), waar hij een MA (Master of Arts) en zijn PhD behaalde. Die laatste graad met het onderwerp “Rolconflict, referentiegroep en ras”.
Door zijn deskundigheid werd hij een V.N.-medewerker, waardoor hij geregeld naar Afrika reisde.
Hij raakte steeds meer geïnteresseerd in het ontwakende politiek activisme en het streven naar onafhankelijkheid van Afrikaanse landen en in het bijzonder dat van zijn eigen land.

Een Mozambikaans bankbiljet van 1000 meticais uit 1991 met het portret van Eduardo Mondlane

In 1961 verliet hij de V.N. en ging aan de slag bij Syracuse University (New York State), waar hij hielp met het opzetten van het East African Studies Program, maar ook hier bleef hij niet lang: nog in hetzelfde jaar keerde hij terug naar Mozambique, waar hij zich aansloot bij de anti-koloniale beweging.
Hij vestigde zich uiteindelijk in Dar es Salaam, de hoofdstad van buurland Tanzania, waar hij er in 1962 in slaagde de drie rivaliserende anti-koloniale verzetsgroepen UDE-NAMO, MANU en UNAMI samen te voegen tot één brede verzetsgroep onder de naam FRELIMO (Frente de Libertação de Moçambique/Mozambique Bevrijdingsfront).

Mondlane was geen fanaticus en zocht vaak het midden op en was bereid tot het sluiten van compromissen, zelfs met de Portugezen.
Door dit pragmatisme slaagde hij erin zowel steun van Europa als van de Sovjetunie te krijgen.
De linkervleugel van FRELIMO vond hem echter te gematigd, terwijl de rechtervleugel bang was dat hij teveel flirtte met de Russen.
Deze spagaat legde hoogstwaarschijnlijk de kiem voor de moordaanslag op Mondlane.

Op 3 februari 1969 opende Mondlane in het huis van zijn voormalige secretaresse Betty King -blijkbaar niets vermoedend- een pakket met een bom, die vervolgens ontplofte en hem doodde.
Vermoed wordt dat er een opdracht in Lourenço Marques (de tegenwoordige hoofdstad Maputo) zou zijn opgesteld door PIDE, de Portugese geheime politie, om Mondlane uit de weg te ruimen, maar hoe het pakket bij hem terechtkwam en waarom hij het opende, is nooit duidelijk geworden.

Begrafenis in Dar es Salaam van Eduardo Mondlane, met in het midden zijn weduwe Janet Rae Johnson en hun drie kinderen (publiek domein)

Mondlane liet een weduwe achter, de Amerikaanse Janet Rae Johnson en drie kinderen.
Wat hij ook naliet: het manuscript voor een boek met de titel “Lutar por Moçambique” (“Strijden voor Mozambique”), dat een paar maanden na zijn dood werd gepubliceerd.
Hierin beschreef hij hoe het koloniale systeem in Mozambique werkte en wat er nodig zou zijn om het land te ontwikkelen.

Het postuum uitgegeven boek “Lutar por Moçambique”, van Eduardo Mondlane, editie van Terceiro Mundo (publiek domein)

De strijd door FRELIMO tegen de Portugese overheersing ging echter door.
De grote ommekeer voor Mozambique (en diverse andere Portugese kolonies) kwam op 25 april 1974 uit onverwachte hoek, met de zogenaamde Anjerrevolutie in Portugal. Het was een geweldloze militaire staatsgreep die een einde maakte aan veertig jaar autocratisch en pro-koloniaal bewind van António de Oliveira Salazar en (vanaf 1968) van Marcello Caetano.
De nieuwe regering was voor een algehele en snelle dekolonisatie, waardoor de Portugezen bijna van de een op de andere dag Mozambique verlieten.

Een button uit de tijd van de onafhankelijkheid in 1975 met een aantal symbolen die nog steeds op de vlag voorkomen (publiek domein)

Met FRELIMO werd onderhandeld over onafhankelijkheid: nog datzelfde jaar, op 20 september 1974 verkreeg Mozambique als ‘opstapje’ alvast verregaande autonomie.
Een klein jaar later, op 25 juni 1975 werd het land onafhankelijk als Volksrepubliek Mozambique, een socialistische één-partijstaat.
Tot 1989 verkeerde het land in een bijna constante staat van burgeroorlog, tussen de aanhangers van FRELIMO en de conservatieve verzetsgroep RENAMO.
Het FRELIMO presenteerde in 1989 een nieuwe ontwerp-grondwet, dat uitging van een meerpartijenstelsel.
In november 1990 werd de grondwet goedgekeurd en veranderde de Volksrepubliek Mozambique in de Republiek Mozambique.
De burgeroorlog had geresulteerd in plusminus één miljoen doden, 5,7 miljoen ontheemden en 1,7 miljoen vluchtelingen.

De vlag

Vlag van Mozambique (1983-heden)

De vlag van Mozambique is een horizontale driekleur van legergroen, zwart en geel. De banen worden van elkaar gescheiden door twee smalle witte banen.
Aan de mastzijde is een rode driehoek geplaatst, waarop een gele vijfpuntige ster. Hier weer overheen zien we een boek (in wit) en een gekruiste schoffel en een geweer (beide in zwart).

Links: Vlag van FRELIMO, als nationale vlag gebruikt tussen september 1974 en en 25 juni 1975 / Midden: Vlag van Mozambique van 25 juni 1975 tot medio april 1983 / Rechts: De kortstondige vlag van Mozambique tussen medio april 1983 en 1 mei 1983

Het ontwerp van deze vlag is afkomstig van de verzets- en onafhankelijkheidsbeweging FRELIMO, het is exact dezelfde vlag, maar dan zonder de symbolen op de rode driehoek. Bij de verleende autonomie van 20 september 1974 werd deze vlag al als nationale vlag gebruikt en wel tot de dag van de onafhankelijkheid, 25 juni 1975.

Het hijsen van de nationale vlag met de diagonale banen in het Salazar Stadion op onafhankelijkheidsdag, 25 juni 1975 (publiek domein)

Op die dag werden de kleuren op de vlag herschikt en de driehoek verdween: de kleuren groen, rood, zwart en geel ontspringen diagonaal en verbredend vanuit de bovenzijde van de mastkant, van elkaar gescheiden door dunne witte strepen.
Net onder het vertrekpunt van de diagonale banen werd een wit tandwiel geplaatst, waarin we de drie symbolen herkennen die de huidige vlag nu nog heeft: boek, schoffel en geweer en een kleine vijfpuntige ster in rood.

De ‘diagonale’ vlag van Mozambique op een postzegel van 20 ¢ van de Verenigde Naties uit 1982 (publiek domein)

De derde versie van de vlag heeft maar kort bestaan: van medio april 1983 tot 1 mei daaropvolgend.
Men keerde terug naar het FRELIMO-basismodel met horizontale banen en plaatste het tandwiel met symbolen in de rode driehoek. Onder het tandwiel een gele vijfpuntige ster.
De huidige versie ontstond op 1 mei 1983 door het tandwiel voortaan weg te laten.

Symbolisme

De kleuren hebben de volgende symbolische betekenis: groen voor de landbouw, zwart voor het Afrikaanse continent en geel voor de rijkdom aan grondstoffen.
De twee smalle witte banen staan voor vrede en gerechtigheid.
De kleur rood van de driehoek staat symbool voor de onafhankelijkheidsstrijd tegen Portugal, de gele ster voor het internationalisme.
Van de drie symbolen op de ster staat het boek voor vorming en onderwijs, de schoffel voor landbouw en het geweer voor nationale verdediging en waakzaamheid.
Hoewel er meer vlaggen zijn waar wapens op worden afgebeeld, gaat dat meestal om historische wapens. In het geval van Mozambique zien we echter een AK-47, een Kalasjnikov en dat maakt deze vlag toch wel enigszins ongebruikelijk.

Een Kalasjnikov AK-47 (© PawełMM / publiek domein)

In 2005 zijn er pogingen ondernomen door de oppositie (RENAMO) in Mozambique om zowel ster als geweer van de vlag te verwijderen. De regeringspartij (FRELIMO) voelde daar echter niets voor en alle 169 inzendingen (waar zelfs al een winnaar uit was gekozen) werden weggestemd.


Mozambique – Dia da Vitória / Overwinningsdag (1974)

Drie vlaggen vandaag. Vlag 2:

Het was de Portugese ontdekkingsreiziger Vasco da Gama die in 1498 het gebied, wat nu Mozambique heet, ‘ontdekte’.
Zeven jaar later werden er door de Portugezen forten aan de kust (in de huidige provincie Sofala) gebouwd.

Een Portugees bankbiljet van 500 escudos uit 1922 met het portret van Vasco da Gama (±1460-1524), afgebeeld naast zijn kleine armada van schepen van zijn eerste reis naar India (1497-1499), de reis waarbij hij in 1498 Mozambique ontdekte (© Banco de Portugal / publiek domein)

Niet lang daarna werd ook het binnenland verkend en toen bleek dat er goud en ivoor te halen viel, verstevigde de Portugese greep op dit gebied.
Naast de forten werden er toen ook handelsposten gevestigd, die militair beschermd werden.

Kaart van het oorspronkelijke fort Sofala (rechtsboven) uit een in 1666 verschenen boek, getiteld Asia portuguesa, volume 1, door Manuel de Faria e Sousa (publiek domein)

Mozambique werd in de eeuwen daarna ook belangrijk als centrum voor slavenhandel.
Tussen 1856 en 1876 werd de slavernij stukje bij beetje afgebouwd, net als de meeste andere landen in Afrika bleef Mozambique een kolonie.
In de tweede helft van de 20e eeuw komt er gewapend verzet tegen het koloniale bewind.

Arabische slavenhandelaars met gevangen genomen slaven, ter hoogte van de Ruvuma-rivier (de grensrivier tussen Mozambique en Tanzania, tekening uit 1866 door een onbekende tekenaar, verschenen “The last journals of David Livingstone in Central Africa, from 1865 to his death.”, door Horace Waller, London, 1874

De beste grond was in bezit van blanke boeren, terwijl de inheemse bevolking zich doorgaans tevreden moest stellen met lapjes grond die minder vruchtbaar waren.
Zo werd in 1962 FRELIMO opgericht (Frente de Libertação de Moçambique, oftewel Bevrijdingsfront van Mozambique).
Er ontstond een ware guerrilla-oorlog tussen FRELIMO en het koloniale Portugese bewind die ruim tien jaar zou duren.

De grote ommekeer voor Mozambique (en diverse andere Portugese kolonies) kwam op 25 april 1974 uit onverwachte hoek, met de zogenaamde Anjerrevolutie in Portugal. Het was een geweldloze militaire staatsgreep die een einde maakte aan veertig jaar autocratisch en pro-koloniaal bewind van António de Oliveira Salazar en (vanaf 1968) van Marcello Caetano.
De nieuwe regering was voor een algehele en snelle dekolonisatie, waardoor de Portugezen bijna van de een op de andere dag Mozambique verlieten.

Een button uit de tijd van de onafhankelijkheid in 1975 met een aantal symbolen die nog steeds op de vlag voorkomen (publiek domein)

Met FRELIMO werd onderhandeld over onafhankelijkheid: nog datzelfde jaar, op 20 september 1974 verkreeg Mozambique als ‘opstapje’ alvast verregaande autonomie, het zogenaamde Acordo de Lusaka (Lusaka-akkoord).
Daarmee zijn we bij de dag van vandaag die als Dia da Vitória (Overwinningsdag) bekend staat, een officiële feestdag.

Een klein jaar later, op 25 juni 1975 werd het land onafhankelijk als Volksrepubliek Mozambique, een socialistische één-partijstaat.
Tot 1989 verkeerde het land in een bijna constante staat van burgeroorlog, tussen de aanhangers van FRELIMO en de conservatieve verzetsgroep RENAMO.
Het FRELIMO presenteerde in 1989 een nieuwe ontwerp-grondwet, dat uitging van een meerpartijenstelsel.
In november 1990 werd de grondwet goedgekeurd en veranderde de Volksrepubliek Mozambique in de Republiek Mozambique.
De burgeroorlog had geresulteerd in plusminus één miljoen doden, 5,7 miljoen ontheemden en 1,7 miljoen vluchtelingen.

De vlag

Vlag van Mozambique (1983-heden)

De vlag van Mozambique is een horizontale driekleur van legergroen, zwart en geel. De banen worden van elkaar gescheiden door twee smalle witte banen.
Aan de mastzijde is een rode driehoek geplaatst, waarop een gele vijfpuntige ster. Hier weer overheen zien we een boek (in wit) en een gekruiste schoffel en een geweer (beide in zwart).

Links: Vlag van FRELIMO, als nationale vlag gebruikt tussen september 1974 en en 25 juni 1975 / Midden: Vlag van Mozambique van 25 juni 1975 tot medio april 1983 / Rechts: De kortstondige vlag van Mozambique tussen medio april 1983 en 1 mei 1983

Het ontwerp van deze vlag is afkomstig van de verzets- en onafhankelijkheidsbeweging FRELIMO, het is exact dezelfde vlag, maar dan zonder de symbolen op de rode driehoek. Bij de verleende autonomie van 20 september 1974 werd deze vlag al als nationale vlag gebruikt en wel tot de dag van de onafhankelijkheid, 25 juni 1975.

Het hijsen van de nationale vlag met de diagonale banen in het Salazar Stadion op onafhankelijkheidsdag, 25 juni 1975 (publiek domein)

Op die dag werden de kleuren op de vlag herschikt en de driehoek verdween: de kleuren groen, rood, zwart en geel ontspringen diagonaal en verbredend vanuit de bovenzijde van de mastkant, van elkaar gescheiden door dunne witte strepen.
Net onder het vertrekpunt van de diagonale banen werd een wit tandwiel geplaatst, waarin we de drie symbolen herkennen die de huidige vlag nu nog heeft: boek, schoffel en geweer en een kleine vijfpuntige ster in rood.

De ‘diagonale’ vlag van Mozambique op een postzegel van 20 ¢ van de Verenigde Naties uit 1982 (publiek domein)

De derde versie van de vlag heeft maar kort bestaan: van medio april 1983 tot 1 mei daaropvolgend.
Men keerde terug naar het FRELIMO-basismodel met horizontale banen en plaatste het tandwiel met symbolen in de rode driehoek. Onder het tandwiel een gele vijfpuntige ster.
De huidige versie ontstond op 1 mei 1983 door het tandwiel voortaan weg te laten.

Symbolisme

De kleuren hebben de volgende symbolische betekenis: groen voor de landbouw, zwart voor het Afrikaanse continent en geel voor de rijkdom aan grondstoffen.
De twee smalle witte banen staan voor vrede en gerechtigheid.
De kleur rood van de driehoek staat symbool voor de onafhankelijkheidsstrijd tegen Portugal, de gele ster voor het internationalisme.
Van de drie symbolen op de ster staat het boek voor vorming en onderwijs, de schoffel voor landbouw en het geweer voor nationale verdediging en waakzaamheid.
Hoewel er meer vlaggen zijn waar wapens op worden afgebeeld, gaat dat meestal om historische wapens. In het geval van Mozambique zien we echter een AK-47, een Kalasjnikov en dat maakt deze vlag toch wel enigszins ongebruikelijk.

Een Kalasjnikov AK-47 (© PawełMM / publiek domein)

In 2005 zijn er pogingen ondernomen door de oppositie (RENAMO) in Mozambique om zowel ster als geweer van de vlag te verwijderen. De regeringspartij (FRELIMO) voelde daar echter niets voor en alle 169 inzendingen (waar zelfs al een winnaar uit was gekozen) werden weggestemd.

Mozambique – Dia da Independência / Onafhankelijkheidsdag (1975)

Drie vlaggen vandaag. Vlag 3:

Het was de Portugese ontdekkingsreiziger Vasco da Gama die in 1498 het gebied, wat nu Mozambique heet, ‘ontdekte’.
Zeven jaar later werden er door de Portugezen forten aan de kust (in de huidige provincie Sofala) gebouwd.

Een Portugees bankbiljet van 500 escudos uit 1922 met het portret van Vasco da Gama (±1460-1524), afgebeeld naast zijn kleine armada van schepen van zijn eerste reis naar India (1497-1499), de reis waarbij hij in 1498 Mozambique ontdekte (© Banco de Portugal / publiek domein)

Niet lang daarna werd ook het binnenland verkend en toen bleek dat er goud en ivoor te halen viel, verstevigde de Portugese greep op dit gebied.
Naast de forten werden er toen ook handelsposten gevestigd, die militair beschermd werden.

Kaart van het oorspronkelijke fort Sofala (rechtsboven) uit een in 1666 verschenen boek, getiteld Asia portuguesa, volume 1, door Manuel de Faria e Sousa (publiek domein)

Mozambique werd in de eeuwen daarna ook belangrijk als centrum voor slavenhandel.
Tussen 1856 en 1876 werd de slavernij stukje bij beetje afgebouwd, net als de meeste andere landen in Afrika bleef Mozambique een kolonie.
In de tweede helft van de 20e eeuw komt er gewapend verzet tegen het koloniale bewind.

Arabische slavenhandelaars met gevangen genomen slaven, ter hoogte van de Ruvuma-rivier (de grensrivier tussen Mozambique en Tanzania, tekening uit 1866 door een onbekende tekenaar, verschenen “The last journals of David Livingstone in Central Africa, from 1865 to his death.”, door Horace Waller, London, 1874

De beste grond was in bezit van blanke boeren, terwijl de inheemse bevolking zich doorgaans tevreden moest stellen met lapjes grond die minder vruchtbaar waren.
Zo werd in 1962 FRELIMO opgericht (Frente de Libertação de Moçambique, oftewel Bevrijdingsfront van Mozambique).
Er ontstond een ware guerrilla-oorlog tussen FRELIMO en het koloniale Portugese bewind die ruim tien jaar zou duren.

De grote ommekeer voor Mozambique (en diverse andere Portugese kolonies) kwam op 25 april 1974 uit onverwachte hoek, met de zogenaamde Anjerrevolutie in Portugal. Het was een geweldloze militaire staatsgreep die een einde maakte aan veertig jaar autocratisch en pro-koloniaal bewind van António de Oliveira Salazar en (vanaf 1968) van Marcello Caetano.
De nieuwe regering was voor een algehele en snelle dekolonisatie, waardoor de Portugezen bijna van de een op de andere dag Mozambique verlieten.

Een button uit de tijd van de onafhankelijkheid in 1975 met een aantal symbolen die nog steeds op de vlag voorkomen (publiek domein)

Met FRELIMO werd onderhandeld over onafhankelijkheid: nog datzelfde jaar, op 20 september 1974 verkreeg Mozambique als ‘opstapje’ alvast verregaande autonomie.
Een klein jaar later, op 25 juni 1975 werd het land onafhankelijk als Volksrepubliek Mozambique, een socialistische één-partijstaat.
Tot 1989 verkeerde het land in een bijna constante staat van burgeroorlog, tussen de aanhangers van FRELIMO en de conservatieve verzetsgroep RENAMO.
Het FRELIMO presenteerde in 1989 een nieuwe ontwerp-grondwet, dat uitging van een meerpartijenstelsel.
In november 1990 werd de grondwet goedgekeurd en veranderde de Volksrepubliek Mozambique in de Republiek Mozambique.
De burgeroorlog had geresulteerd in plusminus één miljoen doden, 5,7 miljoen ontheemden en 1,7 miljoen vluchtelingen.

De vlag

Vlag van Mozambique (1983-heden)

De vlag van Mozambique is een horizontale driekleur van legergroen, zwart en geel. De banen worden van elkaar gescheiden door twee smalle witte banen.
Aan de mastzijde is een rode driehoek geplaatst, waarop een gele vijfpuntige ster. Hier weer overheen zien we een boek (in wit) en een gekruiste schoffel en een geweer (beide in zwart).

Links: Vlag van FRELIMO, als nationale vlag gebruikt tussen september 1974 en en 25 juni 1975 / Midden: Vlag van Mozambique van 25 juni 1975 tot medio april 1983 / Rechts: De kortstondige vlag van Mozambique tussen medio april 1983 en 1 mei 1983

Het ontwerp van deze vlag is afkomstig van de verzets- en onafhankelijkheidsbeweging FRELIMO, het is exact dezelfde vlag, maar dan zonder de symbolen op de rode driehoek. Bij de verleende autonomie van 20 september 1974 werd deze vlag al als nationale vlag gebruikt en wel tot de dag van de onafhankelijkheid, 25 juni 1975.

Het hijsen van de nationale vlag met de diagonale banen in het Salazar Stadion op onafhankelijkheidsdag, 25 juni 1975 (publiek domein)

Op die dag werden de kleuren op de vlag herschikt en de driehoek verdween: de kleuren groen, rood, zwart en geel ontspringen diagonaal en verbredend vanuit de bovenzijde van de mastkant, van elkaar gescheiden door dunne witte strepen.
Net onder het vertrekpunt van de diagonale banen werd een wit tandwiel geplaatst, waarin we de drie symbolen herkennen die de huidige vlag nu nog heeft: boek, schoffel en geweer en een kleine vijfpuntige ster in rood.

De ‘diagonale’ vlag van Mozambique op een postzegel van 20 ¢ van de Verenigde Naties uit 1982 (publiek domein)

De derde versie van de vlag heeft maar kort bestaan: van medio april 1983 tot 1 mei daaropvolgend.
Men keerde terug naar het FRELIMO-basismodel met horizontale banen en plaatste het tandwiel met symbolen in de rode driehoek. Onder het tandwiel een gele vijfpuntige ster.
De huidige versie ontstond op 1 mei 1983 door het tandwiel voortaan weg te laten.

Symbolisme

De kleuren hebben de volgende symbolische betekenis: groen voor de landbouw, zwart voor het Afrikaanse continent en geel voor de rijkdom aan grondstoffen.
De twee smalle witte banen staan voor vrede en gerechtigheid.
De kleur rood van de driehoek staat symbool voor de onafhankelijkheidsstrijd tegen Portugal, de gele ster voor het internationalisme.
Van de drie symbolen op de ster staat het boek voor vorming en onderwijs, de schoffel voor landbouw en het geweer voor nationale verdediging en waakzaamheid.
Hoewel er meer vlaggen zijn waar wapens op worden afgebeeld, gaat dat meestal om historische wapens. In het geval van Mozambique zien we echter een AK-47, een Kalasjnikov en dat maakt deze vlag toch wel enigszins ongebruikelijk.

Een Kalasjnikov AK-47 (© PawełMM / publiek domein)

In 2005 zijn er pogingen ondernomen door de oppositie (RENAMO) in Mozambique om zowel ster als geweer van de vlag te verwijderen. De regeringspartij (FRELIMO) voelde daar echter niets voor en alle 169 inzendingen (waar zelfs al een winnaar uit was gekozen) werden weggestemd.

Mozambique – Dia dos Heróis Moçambicanos / Dag van de Mozambikaanse Helden

De 3e februari is de sterfdatum van Eduardo Mondlane. Bij zijn dood in 1969 (door een bom), was hij voorzitter van FRELIMO, het Mozambikaanse bevrijdingsfront, dat streed tegen de Portugese overheersing.

Affiche voor de 3e februari, de Dia dos heróis moçambicanos

Hoewel de datum van Mondlane’s dood is gekozen, worden op deze dag ook andere vrijheidsstrijders geëerd, zoals Samora Machel, Romão Farinha en Luís Marra.
Het is een officiële dag in Mozambique met militaire parades en speeches van diverse politieke groeperingen.

Kaart van Mozambique (© freeworldmaps.net)

Eduardo Mondlane

Eduardo Mondlane werd in 1920 geboren in een groot gezin met 16 kinderen in Manjacaze, in de zuidelijke provincie Gaza in Mozambique, toen een Portugese kolonie.
Zijn vader was een Tsonga-stamhoofd. Eduardo was de enige binnen het gezin die onderwijs genoot.
Niet alleen dat, maar hij ging serieus aan de studie: zo ging hij naar een Zwitserse missieschool in Manjacaze, het Lemana College in Transvaal (Zuid-Afrika), de Jan H. Hofmeyr School of Social Work en de Witwatersrand Universiteit, beide in Johannesburg (Zuid-Afrika), de Universiteit van Lissabon (Portugal) en het Oberlin College in Ohio (V.S.).

Eduardo Mondlane (1920-1969), foto uit 1953, toen hij studeerde aan het Oberlin College in Ohio in de V.S. (© Oberlin College / publiek domein)

Gedurende de drie jaar Ohio behaalde hij graden in zowel in antropologie en sociologie.
Vandaar ging het naar de Northwestern University in Evanston, Illinois (V.S.), waar hij een MA (Master of Arts) en zijn PhD behaalde. Die laatste graad met het onderwerp “Rolconflict, referentiegroep en ras”.
Door zijn deskundigheid werd hij een V.N.-medewerker, waardoor hij geregeld naar Afrika reisde.
Hij raakte steeds meer geïnteresseerd in het ontwakende politiek activisme en het streven naar onafhankelijkheid van Afrikaanse landen en in het bijzonder dat van zijn eigen land.

Een Mozambikaans bankbiljet van 1000 meticais uit 1991 met het portret van Eduardo Mondlane

In 1961 verliet hij de V.N. en ging aan de slag bij Syracuse University (New York State), waar hij hielp met het opzetten van het East African Studies Program, maar ook hier bleef hij niet lang: nog in hetzelfde jaar keerde hij terug naar Mozambique, waar hij zich aansloot bij de anti-koloniale beweging.
Hij vestigde zich uiteindelijk in Dar es Salaam, de hoofdstad van buurland Tanzania, waar hij er in 1962 in slaagde de drie rivaliserende anti-koloniale verzetsgroepen UDE-NAMO, MANU en UNAMI samen te voegen tot één brede verzetsgroep onder de naam FRELIMO (Frente de Libertação de Moçambique/Mozambique Bevrijdingsfront).

Mondlane was geen fanaticus en zocht vaak het midden op en was bereid tot het sluiten van compromissen, zelfs met de Portugezen.
Door dit pragmatisme slaagde hij erin zowel steun van Europa als van de Sovjetunie te krijgen.
De linkervleugel van FRELIMO vond hem echter te gematigd, terwijl de rechtervleugel bang was dat hij teveel flirtte met de Russen.
Deze spagaat legde hoogstwaarschijnlijk de kiem voor de moordaanslag op Mondlane.

Op 3 februari 1969 opende Mondlane in het huis van zijn voormalige secretaresse Betty King -blijkbaar niets vermoedend- een pakket met een bom, die vervolgens ontplofte en hem doodde.
Vermoed wordt dat er een opdracht in Lourenço Marques (de tegenwoordige hoofdstad Maputo) zou zijn opgesteld door PIDE, de Portugese geheime politie, om Mondlane uit de weg te ruimen, maar hoe het pakket bij hem terechtkwam en waarom hij het opende, is nooit duidelijk geworden.

Begrafenis in Dar es Salaam van Eduardo Mondlane, met in het midden zijn weduwe Janet Rae Johnson en hun drie kinderen (publiek domein)

Mondlane liet een weduwe achter, de Amerikaanse Janet Rae Johnson en drie kinderen.
Wat hij ook naliet: het manuscript voor een boek met de titel “Lutar por Moçambique” (“Strijden voor Mozambique”), dat een paar maanden na zijn dood werd gepubliceerd.
Hierin beschreef hij hoe het koloniale systeem in Mozambique werkte en wat er nodig zou zijn om het land te ontwikkelen.

Het postuum uitgegeven boek “Lutar por Moçambique”, van Eduardo Mondlane, editie van Terceiro Mundo (publiek domein)

De strijd door FRELIMO tegen de Portugese overheersing ging echter door.
De grote ommekeer voor Mozambique (en diverse andere Portugese kolonies) kwam op 25 april 1974 uit onverwachte hoek, met de zogenaamde Anjerrevolutie in Portugal. Het was een geweldloze militaire staatsgreep die een einde maakte aan veertig jaar autocratisch en pro-koloniaal bewind van António de Oliveira Salazar en (vanaf 1968) van Marcello Caetano.
De nieuwe regering was voor een algehele en snelle dekolonisatie, waardoor de Portugezen bijna van de een op de andere dag Mozambique verlieten.

Een button uit de tijd van de onafhankelijkheid in 1975 met een aantal symbolen die nog steeds op de vlag voorkomen (publiek domein)

Met FRELIMO werd onderhandeld over onafhankelijkheid: nog datzelfde jaar, op 20 september 1974 verkreeg Mozambique als ‘opstapje’ alvast verregaande autonomie.
Een klein jaar later, op 25 juni 1975 werd het land onafhankelijk als Volksrepubliek Mozambique, een socialistische één-partijstaat.
Tot 1989 verkeerde het land in een bijna constante staat van burgeroorlog, tussen de aanhangers van FRELIMO en de conservatieve verzetsgroep RENAMO.
Het FRELIMO presenteerde in 1989 een nieuwe ontwerp-grondwet, dat uitging van een meerpartijenstelsel.
In november 1990 werd de grondwet goedgekeurd en veranderde de Volksrepubliek Mozambique in de Republiek Mozambique.
De burgeroorlog had geresulteerd in plusminus één miljoen doden, 5,7 miljoen ontheemden en 1,7 miljoen vluchtelingen.

De vlag

Vlag van Mozambique (1983-heden)

De vlag van Mozambique is een horizontale driekleur van legergroen, zwart en geel. De banen worden van elkaar gescheiden door twee smalle witte banen.
Aan de mastzijde is een rode driehoek geplaatst, waarop een gele vijfpuntige ster. Hier weer overheen zien we een boek (in wit) en een gekruiste schoffel en een geweer (beide in zwart).

Links: Vlag van FRELIMO, als nationale vlag gebruikt tussen september 1974 en en 25 juni 1975 / Midden: Vlag van Mozambique van 25 juni 1975 tot medio april 1983 / Rechts: De kortstondige vlag van Mozambique tussen medio april 1983 en 1 mei 1983

Het ontwerp van deze vlag is afkomstig van de verzets- en onafhankelijkheidsbeweging FRELIMO, het is exact dezelfde vlag, maar dan zonder de symbolen op de rode driehoek. Bij de verleende autonomie van 20 september 1974 werd deze vlag al als nationale vlag gebruikt en wel tot de dag van de onafhankelijkheid, 25 juni 1975.

Het hijsen van de nationale vlag met de diagonale banen in het Salazar Stadion op onafhankelijkheidsdag, 25 juni 1975 (publiek domein)

Op die dag werden de kleuren op de vlag herschikt en de driehoek verdween: de kleuren groen, rood, zwart en geel ontspringen diagonaal en verbredend vanuit de bovenzijde van de mastkant, van elkaar gescheiden door dunne witte strepen.
Net onder het vertrekpunt van de diagonale banen werd een wit tandwiel geplaatst, waarin we de drie symbolen herkennen die de huidige vlag nu nog heeft: boek, schoffel en geweer en een kleine vijfpuntige ster in rood.

De ‘diagonale’ vlag van Mozambique op een postzegel van 20 ¢ van de Verenigde Naties uit 1982 (publiek domein)

De derde versie van de vlag heeft maar kort bestaan: van medio april 1983 tot 1 mei daaropvolgend.
Men keerde terug naar het FRELIMO-basismodel met horizontale banen en plaatste het tandwiel met symbolen in de rode driehoek. Onder het tandwiel een gele vijfpuntige ster.
De huidige versie ontstond op 1 mei 1983 door het tandwiel voortaan weg te laten.

Symbolisme

De kleuren hebben de volgende symbolische betekenis: groen voor de landbouw, zwart voor het Afrikaanse continent en geel voor de rijkdom aan grondstoffen.
De twee smalle witte banen staan voor vrede en gerechtigheid.
De kleur rood van de driehoek staat symbool voor de onafhankelijkheidsstrijd tegen Portugal, de gele ster voor het internationalisme.
Van de drie symbolen op de ster staat het boek voor vorming en onderwijs, de schoffel voor landbouw en het geweer voor nationale verdediging en waakzaamheid.
Hoewel er meer vlaggen zijn waar wapens op worden afgebeeld, gaat dat meestal om historische wapens. In het geval van Mozambique zien we echter een AK-47, een Kalasjnikov en dat maakt deze vlag toch wel enigszins ongebruikelijk.

Een Kalasjnikov AK-47 (© PawełMM / publiek domein)

In 2005 zijn er pogingen ondernomen door de oppositie (RENAMO) in Mozambique om zowel ster als geweer van de vlag te verwijderen. De regeringspartij (FRELIMO) voelde daar echter niets voor en alle 169 inzendingen (waar zelfs al een winnaar uit was gekozen) werden weggestemd.